Blog
Rodzaje soczewek kontaktowych – wszystko, co potrzebujesz wiedzieć
Autor: Marta Soczek
Dobór odpowiednich soczewek kontaktowych to nie tylko kwestia określenia właściwej mocy korekcji – to także troska o zdrowie oczu i codzienny komfort widzenia. Każdy z nas ma inne potrzeby, dlatego ważne jest zwrócenie uwagi na kluczowe czynniki wpływające na decyzję o wyborze najlepszych soczewek korekcyjnych: typ wady wzroku, materiał, z którego wykonane są soczewki, oraz sposób ich użytkowania.
Podział soczewek kontaktowych ze względu na rodzaj wady wzroku
Wady wzroku, takie jak krótkowzroczność, dalekowzroczność, astygmatyzm oraz prezbiopia (starczowzroczność) wymagają odpowiedniego doboru soczewek kontaktowych. Rodzaj wady refrakcji wpływa na wybór soczewek, które będą najlepiej dopasowane do naszych oczu. Dla każdego typu wady wzroku na rynku dostępne są szkła kontaktowe o odpowiedniej mocy i konstrukcji optycznej, które zapewniają maksymalną ostrość widzenia.
Fot.1. Sposób ogniskowania promieni świetlnych na siatkówce dla różnych wad wzroku: normowzroczność, krótkowzroczność, dalekowzroczność i astygmatyzm.
Fotografia ze źródła internetowego: https://www.jogaoczu.pl/wady_wzroku.php
Soczewki sferyczne – korekcja krótkowzroczności i dalekowzroczności
Soczewki sferyczne są najpowszechniejszym typem soczewek kontaktowych i służą do korekcji dwóch głównych wad wzroku: krótkowzroczności (myopii) oraz dalekowzroczności (hyperopii). Soczewki te mają równomierną moc na całej swojej powierzchni. W korekcji krótkowzroczności stosuje się soczewki o ujemnej mocy, które rozpraszają światło i przesuwają jego ogniskowanie na siatkówkę, natomiast w korekcji nadwzroczności używamy soczewek dodatnich, które umożliwiają prawidłowe skupienie światła na siatkówce.
Soczewki toryczne – dla osób z astygmatyzmem
Astygmatyzm jest najczęściej występującą wadą wzroku towarzyszącą krótko- czy dalekowzroczności. Objawia się rozmazanym widzeniem niezależnie od odległości, powodowanym przez nieregularny kształt rogówki lub soczewki wewnątrzgałkowej. W korekcji astygmatyzmu stosuje się soczewki toryczne, które posiadają specjalną konstrukcję dopasowaną do kształtu oka. Mają one różną moc w różnych częściach soczewki, co pozwala skorygować nieregularne ogniskowanie światła na siatkówce. Dzięki specjalnym strefom stabilizującym soczewka pozostaje w odpowiedniej pozycji, niezależnie od ruchu oka.
Soczewki progresywne (multifokalne) – dla osób z prezbiopią
Prezbiopia (starczowzroczność) jest naturalnym procesem starzenia się wzroku, który dotyka prawie każdą osobę po 40. roku życia. Objawia się stopniowo pogarszającą się zdolnością ostrego widzenia obiektów bliskich. Stan ten spowodowany jest stopniową degradacją elastyczności soczewki wewnątrzgałkowej i zmniejszeniem jej naturalnej zdolności akomodacji. W korekcji starczowzroczności stosuje się soczewki multifokalne, w których zawarte są różne moce, umożliwiające ostre widzenie na wszystkie odległości – z bliska, daleka oraz na odległości pośrednie.
Soczewki kolorowe
Kolorowe soczewki kontaktowe to popularny sposób na zmianę lub podkreślenie naturalnego koloru tęczówki. Najczęściej są to soczewki pozbawione mocy, wykorzystywane do celów estetycznych, ale dostępne są również w wersji korekcyjnej. Występują w wielu odcieniach: od naturalnych brązów, błękitów i zieleni po intensywne, nietypowe barwy, które nadają oczom oryginalny charakter. Kolorowe soczewki działają tak samo, jak standardowe soczewki kontaktowe, jednak mają dodatkową warstwę barwioną, która wpływa na kolor tęczówki pacjenta. Soczewki tego typu należy dobierać u specjalisty ochrony wzroku. Szczególnie ważne jest też dbanie o odpowiednią higienę soczewek i stosowanie się do zaleceń dotyczących ich noszenia.
Soczewki kontaktowe – podział ze względu na materiał wykonania
Materiał, z którego wykonane są soczewki kontaktowe, odgrywa kluczową rolę w zachowaniu zdrowia naszych oczu. Wśród dostępnych na rynku opcji znajdują się soczewki hydrożelowe oraz silikonowo-hydrożelowe, które różnią się między sobą poziomem przepuszczalności tlenu. Dlaczego jest to tak istotne? Oczy, podobnie jak każda część naszego organizmu, potrzebują odpowiedniej ilości tlenu, a długotrwałe noszenie soczewek może ograniczać jego dopływ, co niekorzystnie wpływa na zdrowie rogówki.
Soczewki hydrożelowe – miękkość i nawilżenie
Materiał hydrożelowy był jednym z pierwszych nowoczesnych materiałów stosowanych do produkcji soczewek kontaktowych. Soczewki hydrożelowe charakteryzują się wysokim poziomem uwodnienia, co sprawia, że są miękkie, elastyczne i dobrze dopasowują się do powierzchni oka. Dzięki temu doskonale nawilżają powierzchnię oka, co jest szczególnie korzystne dla osób z tendencją do suchości oczu. Jednak przepuszczalność tlenu przez ten materiał jest ograniczona, co sprawia, że hydrożelowe soczewki mogą nie być idealnym wyborem przy dłuższym czasie noszenia. Z tego względu soczewki te poleca się osobom, które noszą je sporadycznie lub przez krótszy czas w ciągu dnia, np. kilka godzin podczas pracy lub na specjalne okazje.
Soczewki silikonowo-hydrożelowe – większa przepuszczalność tlenu
Silikonowo-hydrożelowe soczewki kontaktowe są nowszą generacją soczewek, która rozwiązuje problem ograniczonej przepuszczalności tlenu w soczewkach hydrożelowych. Dzięki dodatkowi silikonu soczewki te przepuszczają nawet kilkukrotnie więcej tlenu niż tradycyjne soczewki hydrożelowe, co ma duże znaczenie dla zdrowia rogówki. Dostęp tlenu do rogówki jest kluczowy dla zdrowia oczu, ponieważ rogówka, w przeciwieństwie do innych tkanek, nie ma naczyń krwionośnych i „oddycha” bezpośrednio przez swoją powierzchnię. Niewystarczająca ilość tlenu może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak niedotlenienie rogówki czy infekcje oka. Soczewki silikonowo-hydrożelowe są rekomendowane dla osób noszących soczewki przez dłuższy czas, np. przez cały dzień. Ich wysoka przepuszczalność tlenu zmniejsza ryzyko powikłań, zapewniając większe bezpieczeństwo użytkowania.
Soczewki gazoprzepuszczalne (RGP) – trwałość i specjalistyczne zastosowanie
Twarde soczewki gazoprzepuszczalne (RPG) stosuje się w przypadku szczególnych wad wzroku, takich jak stożek rogówki. Ich największą zaletą jest bardzo wysoka przepuszczalność tlenu. W przeciwieństwie do soczewek miękkich są one mniej elastyczne i wymagają dłuższego okresu adaptacji. Nie absorbują jednak wody, co sprawia, że są odporne na wysychanie i nie gromadzą osadów w takim stopniu, jak soczewki miękkie.
Soczewki kontaktowe w zależności od trybu noszenia
Soczewki kontaktowe można nosić w różnych trybach: jednodniowym, dwutygodniowym, miesięcznym oraz całodobowym. Każdy z tych wariantów ma swoje zalety dostosowane do różnych potrzeb użytkowników. Soczewki jednodniowe zapewniają maksymalną higienę i minimalizują ryzyko infekcji, dlatego są świetnym rozwiązaniem dla osób prowadzących aktywny tryb życia. Soczewki dwutygodniowe i miesięczne stanowią natomiast bardziej ekonomiczną opcję dla osób noszących soczewki regularnie. Z kolei soczewki całodobowe oferują wygodę noszenia bez zdejmowania, choć wymagają szczególnej ostrożności.
- Soczewki jednodniowe
Jednodniowe soczewki kontaktowe to idealne rozwiązanie dla osób, które cenią sobie wygodę i higienę. Każdego dnia zakłada się nową parę soczewek, co eliminuje potrzebę ich czyszczenia i przechowywania. Dzięki temu soczewki te są bardziej higieniczne i minimalizują ryzyko infekcji, co jest szczególnie ważne dla alergików i osób z wrażliwymi oczami. Dzięki soczewkom jednodniowym nie musimy się martwić o gromadzenie się osadów, bakterii czy alergenów. Codzienna wymiana zapewnia świeżość i komfort, a także eliminuje ryzyko podrażnień.
Soczewki jednodniowe są doskonałym wyborem dla osób prowadzących aktywny tryb życia, podróżujących lub tych, którzy noszą soczewki okazjonalnie. To także idealna opcja dla alergików. - Soczewki dwutygodniowe
Soczewki dwutygodniowe to rozwiązanie dla tych, którzy chcą zachować balans pomiędzy wygodą a kosztem zakupu soczewek. Takie soczewki wymagają codziennego czyszczenia, jednak są bardziej ekonomiczne od soczewek jednodniowych. Po dwóch tygodniach użytkowania należy je wymienić na nową parę. Soczewki dwutygodniowe zapewniają komfort i jakość widzenia przez dłuższy czas, przy jednoczesnym zachowaniu higieny. Wymagają jednak regularnej pielęgnacji, co jest istotne dla zdrowia oczu.
Soczewki dwutygodniowe sprawdzą się u osób, które regularnie noszą soczewki i dbają o ich codzienną pielęgnację. - Soczewki miesięczne
Soczewki miesięczne to doskonała opcja dla osób, które noszą soczewki kontaktowe codziennie przez większość dnia. Wymienia się je co miesiąc, co pozwala na dłuższe korzystanie z jednej pary. Miesięczne soczewki są jednak bardziej podatne na gromadzenie się osadów i bakterii, dlatego wymagają szczególnej dbałości o higienę i codzienne czyszczenie w specjalnych płynach pielęgnacyjnych. Soczewki miesięczne to najczęściej wybierana opcja przez osoby, które potrzebują korekcji wzroku przez cały dzień. Należy jednak pamiętać, aby po każdym użyciu dokładnie je oczyścić, by zminimalizować ryzyko wystąpienia podrażnień i infekcji. - Soczewki całodobowe
Soczewki całodobowe, znane też jako soczewki przedłużonego noszenia lub soczewki day&night, to specjalny rodzaj soczewek, które można nosić przez kilka dni, a nawet przez cały miesiąc bez konieczności zdejmowania na noc. Soczewki te wykonane są z materiałów o bardzo wysokiej przepuszczalności tlenu, co pozwala rogówce „oddychać” nawet podczas snu. Soczewki całodobowe zapewniają wygodę użytkowania, jednak powinny być stosowane pod ścisłą kontrolą specjalisty. Niezdejmowanie soczewek przez długi czas zwiększa ryzyko infekcji, dlatego ten tryb noszenia powinien być stosowany z rozwagą. W okulistyce najczęściej stosuje się je po zabiegach chirurgii refrakcyjnej, aby chronić rogówkę.
Soczewki kontaktowe – prawidłowa higiena
Dbanie o higienę soczewek kontaktowych to kluczowy element ich bezpiecznego użytkowania. Nawet niewielkie zaniedbania mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych.
Soczewki kontaktowe, nawet te o wysokiej przepuszczalności tlenu, są dla naszego oka ciałem obcym, które może łatwo zbierać osady, bakterie i inne zanieczyszczenia. Noszenie niewłaściwie pielęgnowanych soczewek może prowadzić do:
- infekcji oczu – brak odpowiedniej higieny to główny czynnik ryzyka infekcji, takich jak zapalenie spojówek, rogówki czy inne zakażenia bakteryjne,
- podrażnień i suchości oczu – zanieczyszczenia na powierzchni soczewek mogą powodować dyskomfort, uczucie suchości lub pieczenia,
- powstawania osadów – białka, tłuszcze i inne substancje z łez mogą gromadzić się na powierzchni soczewek kontaktowych, zmniejszając ich przejrzystość i wygodę noszenia.
Wskazówki dotyczące higieny podczas użytkowania soczewek kontaktowych:
- Mycie rąk przed każdym kontaktem z soczewkami
Zanim dotkniesz soczewek, zawsze dokładnie umyj ręce wodą z mydłem, a następnie osusz je ręcznikiem, który nie pozostawia włókien. Brudne lub wilgotne ręce mogą przenosić bakterie i zanieczyszczenia bezpośrednio na powierzchnię soczewek.
Pamiętaj! Używaj mydła bez dodatków zapachowych lub nawilżających – niektóre substancje mogą pozostawać na skórze i przenikać do oczu. - Codzienna pielęgnacja soczewek
Jeśli używasz soczewek dwutygodniowych lub miesięcznych, pamiętaj o ich codziennym czyszczeniu i przechowywaniu w specjalnym czystym pojemniku w płynie pielęgnacyjnym, który poleci Ci specjalista ochrony wzroku. Po zdjęciu soczewki umieść ją na czystej dłoni, dodaj kilka kropli płynu, a następnie delikatnie pocieraj jej powierzchnię palcem, aby usunąć zanieczyszczenia. Takie czyszczenie mechaniczne jest o wiele bardziej efektywne niż samo polewanie soczewki płynem do pielęgnacji.
Pamiętaj! Nigdy nie używaj wody z kranu do płukania soczewek, ponieważ zawiera bakterie i minerały, które mogą uszkodzić powierzchnię soczewki lub powodować infekcje. - Regularna wymiana płynu pielęgnacyjnego
Pojemnik na soczewki powinien być każdorazowo wypełniany świeżym płynem pielęgnacyjnym. Po każdym użyciu wylej stary płyn, wypłucz pojemnik świeżym płynem i zostaw go do wyschnięcia, nie wycieraj ręcznikiem pozostawiającym włókna.
Pamiętaj! Co miesiąc wymieniaj pojemnik na soczewki – starsze pojemniki mogą być siedliskiem bakterii, nawet przy regularnym czyszczeniu. - Unikaj noszenia soczewek podczas snu
Większość soczewek kontaktowych nie jest przeznaczona do noszenia podczas snu (wyjątkiem są soczewki całodobowe), ponieważ z zamkniętymi powiekami dostarczanie tlenu do rogówki jest ograniczone. Spanie w soczewkach znacząco zwiększa ryzyko infekcji. - Regularne wizyty u specjalisty ochrony wzroku
Nawet jeśli soczewki są wygodne i nie odczuwasz problemów podczas ich noszenia, regularne wizyty u optometrysty są niezbędne. Specjalista oceni stan oczu, a także sprawdzi dopasowanie i stan techniczny soczewek, aby zapewnić ich dalsze bezpieczne użytkowanie.
Pamiętaj! Przynajmniej raz w roku wybierz się na kontrolę wzroku, a w razie wystąpienia niepokojących objawów związanych z użytkowaniem soczewek – odwiedź specjalistę od razu. - Noszenie soczewek zgodnie z zalecanym trybem użytkowania
Każdy rodzaj soczewek ma określony czas noszenia (jednodniowy, dwutygodniowy, miesięczny). Przestrzeganie zalecanej długości użytkowania jest bardzo ważne. Używanie soczewek kontaktowych po upływie terminu ważności może prowadzić do podrażnień i infekcji, dlatego zapisuj datę rozpoczęcia korzystania z nowej pracy, aby uniknąć przypadkowego przedłużenia czasu użytkowania. - Stosowanie kropli nawilżających
Soczewki kontaktowe mogą powodować uczucie suchości oczu, zwłaszcza w pomieszczeniach o niskiej wilgotności lub podczas długotrwałej pracy przy ekranach. Używanie kropli nawilżających (bez konserwantów) pomoże utrzymać komfort i odpowiednie nawilżenie oczu. Pamiętaj, aby wybierać krople nawilżające przeznaczone specjalnie do stosowania z soczewkami kontaktowymi, aby uniknąć podrażnień.
Specjalistyczne soczewki kontaktowe
Specjalistyczne soczewki kontaktowe to zaawansowane rozwiązania optyczne, które wymagają precyzyjnego dopasowania przez optometrystę. Są one dedykowane pacjentom z trudnymi do skorygowania wadami wzroku, dla których standardowe soczewki mogą być niewystarczające lub wręcz niewskazane. W tej grupie pacjentów szczególnie istotne jest indywidualne podejście, uwzględniające nie tylko rodzaj wady refrakcji, ale także specyfikę budowy oka oraz ewentualne choroby współistniejące. Specjalistyczne soczewki, takie jak soczewki ortokorekcyjne, miniskleralne czy gazoprzepuszczalne, umożliwiają skorygowanie takich problemów, jak astygmatyzm nieregularny, stożek rogówki czy wysoka krótkowzroczność.
Soczewki miniskleralne – dla osób z nieregularną rogówką
Soczewki miniskleralne to soczewki o większej średnicy, które opierają się na twardówce (białej części oka), a nie na rogówce. Tworzą one przestrzeń pomiędzy soczewką a rogówką, co sprawia, że są doskonałym rozwiązaniem dla pacjentów z nieregularną powierzchnią rogówki, np. przy stożku rogówki, dystrofiach rogówki czy bliznach po urazach lub zabiegach operacyjnych.
Dzięki większemu rozmiarowi soczewki miniskleralne zapewniają stabilne osadzenie na oku, co minimalizuje ryzyko ich przesunięcia podczas mrugania lub ruchu gałki ocznej. Przestrzeń pomiędzy soczewką a rogówką jest wypełniona płynem, najczęściej solą fizjologiczną, co nawilża i chroni rogówkę oraz zwiększa komfort użytkowania. Wymagają one jednak bardzo precyzyjnego dopasowania oraz regularnych kontroli u optometrysty, zwłaszcza u pacjentów z zaawansowanymi chorobami rogówki.
Soczewki ortokorekcyjne – korekcja wzroku podczas snu
Soczewki ortokorekcyjne (ortosoczewki) to twarde soczewki gazoprzepuszczalne stosowane głównie do korekcji krótkowzroczności poprzez zmienianie kształtu rogówki w trakcie snu. Pacjent zakłada je na noc, przed snem, a ich specyficzna konstrukcja delikatnie modeluje przednią powierzchnię rogówki, co skutkuje czasowym wyrównaniem wady refrakcji. Po zdjęciu soczewek rano pacjent może cieszyć się ostrym widzeniem przez cały dzień, bez konieczności używania okularów lub soczewek kontaktowych. Efekt korekcji utrzymuje się zazwyczaj przez 1-2 dni, dlatego ortosoczewki wymagają regularnego stosowania, aby uzyskać stabilne wyniki.
Ortosoczewki są szczególnie polecane młodym pacjentom z postępującą krótkowzrocznością, ponieważ badania sugerują, że mogą spowolnić jej rozwój. Wymagają jednak dokładnego dopasowania oraz regularnych wizyt kontrolnych u specjalisty.
Soczewki gazoprzepuszczalne (RGP)
Soczewki gazoprzepuszczalne, zwane również soczewkami RGP (ang. Rigid Gas Permeable), wykonane są z materiałów o wysokiej przepuszczalności tlenu. Są one twardsze od standardowych soczewek i mają bardziej usztywnioną konstrukcję, dzięki czemu mogą utrzymać stabilny kształt na oku, co przekłada się na lepszą ostrość widzenia, zwłaszcza u pacjentów z nieregularnym astygmatyzmem lub stożkiem rogówki.
Soczewki RGP są bardziej wytrzymałe na uszkodzenia i mają dłuższy okres użytkowania w porównaniu do soczewek miękkich, jednak ich dopasowanie i akceptacja przez pacjenta wymagają więcej czasu. Na początku mogą sprawiać dyskomfort, ale przy regularnym stosowaniu oko adaptuje się do ich twardości. Gazoprzepuszczalne soczewki są odpowiednie dla pacjentów z wysoką krótkowzrocznością lub astygmatyzmem, u których standardowe soczewki miękkie nie są wystarczająco skuteczne.
Dopasowanie specjalistycznych soczewek kontaktowych wymaga szczegółowej konsultacji ze specjalistą oraz przeprowadzenia dodatkowych badań diagnostycznych. W zależności od rodzaju wady wzroku i budowy anatomicznej oka optometrysta może zlecić badanie topografii rogówki, aby dokładnie ocenić jej kształt i ewentualnych nieregularności. Pomiar przepuszczalności tlenu przez soczewkę oraz jej dopasowanie do oka pacjenta także są kluczowymi elementami, które mają na celu zapewnienie maksymalnego bezpieczeństwa i komfortu użytkowania. Dla pacjentów z nietypowymi problemami rogówki specjalistyczne soczewki mogą być jedyną alternatywą umożliwiającą skuteczną korekcję wzroku i poprawę jakości życia.
Fot.2. Rodzaje soczewek kontaktowych: soczewka twardówkowa (scleral lens) obejmująca większą powierzchnię oka, sztywna soczewka gazoprzepuszczalna (RGP lens) oraz soczewka miękka (soft lens).
Źródło internetowe: https://www.innovativeeyecare.com.au/what-we-do/contact-lenses
Podsumowanie
Dobór właściwych soczewek kontaktowych odgrywa istotną rolę w korekcji wad refrakcji i utrzymaniu zdrowia oczu. Niezależnie od rodzaju wady wzroku dobrze dopasowane soczewki mogą nie tylko poprawić ostrość widzenia, ale również znacząco podnieść komfort codziennego życia. Jeśli masz problemy ze wzrokiem lub planujesz zacząć nosić soczewki kontaktowe, warto skonsultować się z optometrystą w Centrum Okulistycznym Świat Oka. Specjalista przeprowadzi szczegółowe badanie wzroku i pomoże w wyborze soczewek idealnie dostosowanych do Twoich indywidualnych potrzeb, zapewniając najlepszą możliwą korekcję.
Pamiętaj, że odpowiedni dobór soczewek to nie tylko kwestia ostrego widzenia, ale także troska o zdrowie i kondycję Twoich oczu.
Bibliografia
- Nathan Efron, Kontaktologia; Edra Urban & Partner, Wrocław 2021
- Kazuhiko Ishihara, Xinfeng Shi, Kyoko Fukazawa, Tetsuji Yamaoka, Biomimetic-Engineered Silicone Hydrogel Contact Lens Materials; ACS Applied Bio Materials, August 2023
- Fotografia ze źródła internetowego: https://www.jogaoczu.pl/wady_wzroku.php
- Fotografia ze źródła internetowego: https://www.innovativeeyecare.com.au/what-we-do/contact-lenses