Dobór soczewek kontaktowych - na co zwrócić uwagę?

Opracowała mgr Beata Gwóźdź

Odpowiednio dobrane soczewki kontaktowe zapewniają dobrą jakość widzenia oraz komfort. Szeroka gama soczewek oraz ich wariantów zwiększa szansę na zaproponowanie odpowiedniego rozwiązania pacjentowi. Dobór soczewek kontaktowych uwzględnia nie tylko parametry układu wzrokowego, ale również potrzeby i wymagania pacjenta. Soczewki umożliwiają korekcję nadwzroczności, krótkowzroczności, astygmatyzmu oraz prezbiopii.  

Soczewki kontaktowe – jakie rodzaje i czym się różnią?

Soczewki kontaktowe można podzielić ze względu na materiał, tryb wymiany i noszenia, zastosowanie oraz rodzaj korygowanej niemiarowości oka. Wyróżniamy soczewki miękkie hydrożelowe i silikonowo-hydrożelowe oraz soczewki twarde (stabilnokształtne).

Tryb wymiany określa bezpieczny czas użytkowania soczewek, który zaczyna się od momentu otwarcia blistra i kontaktu soczewki z okiem lub z płynami pielęgnacyjnymi. Ze względu na ten podział wyróżniamy soczewki jednodniowe oraz soczewki systematycznej wymiany: dwutygodniowe, miesięczne, kwartalne oraz roczne. Soczewki jednodniowe (jednorazowe) nie wymagają stosowania systemów pielęgnacyjnych. Pacjent korzystający z takiego rozwiązania zawsze zakłada czystą i świeżą soczewkę, dzięki czemu minimalizowane jest ryzyko wystąpienia powikłań. Jednodniowe soczewki są idealnym rozwiązaniem dla osób chcących nosić soczewki okazjonalnie oraz dla pacjentów skłonnych do alergii. Soczewki systematycznej wymiany wymagają zastosowania odpowiedniego systemu pielęgnacji i przechowywania oraz przestrzegania czasu, po którym powinny być wymienione na nowe. Nie każdy materiał może być połączony z każdym płynem. O bezpiecznym doborze decyduje specjalista.

Tryb noszenia – dzienny, przedłużony, elastyczny oraz ciągły. W trybie dziennym soczewka rano jest zakładana, natomiast wieczorem musi być zdjęta, tryb ten wyklucza drzemanie i spanie w soczewkach. Tryb przedłużony umożliwia spanie w soczewkach do 6 nocy, następnie kolejna noc powinna być bez soczewek. W trybie elastycznym dozwolone jest okazjonalne spanie w soczewkach kontaktowych. Stosowanie soczewek w trybie ciągłym umożliwia spanie w soczewkach do 30 dni i nocy.

Soczewki kontaktowe mogą mieć zastosowanie terapeutyczne i są wtedy stosowane zwykle w trybie ciągłym w celu odizolowania powierzchni oka od czynników zewnętrznych. Ze względu na rodzaj korygowanej niemiarowości oka wyróżniamy soczewki sferyczne, toryczne korygujące astygmatyzm oraz multifokalne do korekcji prezbiopii. Soczewki kontaktowe mogą być użyte jako jedna z metod hamowania progresji krótkowzroczności.

Dobór soczewek kontaktowych – dlaczego warto udać się do specjalisty?

Pierwszym etapem doboru soczewek kontaktowych jest wywiad z pacjentem, który pozwala zebrać podstawowe dane o pacjencie oraz poznać powód wizyty. Istotne jest poznanie oczekiwań oraz potrzeb pacjenta odnośnie do soczewek kontaktowych. Zebranie tych informacji pozwala specjaliście na wstępne określenie, jakiego rodzaju soczewki będą odpowiednie dla pacjenta. Podczas wykonywania badań wstępnych specjalista dokonuje obserwacji w lampie szczelinowej brzegu powiek, rzęs, powierzchni oka oraz filmu łzowego w celu określenia, czy nie ma przeciwskazań do noszenia soczewek kontaktowych. Dodatkowe badania wstępne mogą obejmować wykonanie keratometrii i topografii. Poznanie profilu i kształtu rogówki jest istotne dla monitorowania zmian zachodzących z czasem. Po przeprowadzeniu badań wstępnych oraz określeniu niemiarowości oka można zaproponować pierwszą próbną soczewkę.

Po aplikacji soczewek wymagane jest sprawdzenie ich dopasowania. Specjalista za pomocą biomikroskopu sprawdza ułożenie soczewki, jej centrację, ruchomość po mrugnięciu, przy zmianie kierunków spojrzenia oraz dla soczewek torycznych ich rotację. Ocenia się również jakość widzenia oraz komfort. Wizyta optometryczna z doborem soczewek obejmuje również naukę ich zakładania oraz zdejmowania. Specjalista przekazuje informacje o prawidłowym czyszczeniu oraz przechowywaniu soczewek oraz zasadach higieny.

Czym grozi samodzielne dobieranie soczewek kontaktowych?

Prawidłowe dopasowanie soczewek kontaktowych jest istotne dla komfortu oraz zdrowia oczu.  Każda soczewka wymaga dopasowania. Samodzielne dobieranie soczewek kontaktowych uniemożliwia ocenę ich dopasowania. Soczewka może charakteryzować się zbyt luźnym lub zbyt ciasnym dopasowaniem, które nie jest obojętne dla zdrowia przedniej powierzchni oka. Jakość widzenia uzyskana przy takim dopasowaniu może być niezadawalająca i zmienna.

Soczewki dwutygodniowe, miesięczne oraz 3-miesięczne wymagają czyszczenia, dezynfekcji oraz odpowiedniego przechowywania. Wraz z doborem soczewek specjalista rekomenduje odpowiedni płyn, może to być płyn wielofunkcyjny lub oksydacyjny.  Podczas wizyty przekazywany jest instruktaż jak prawidłowo pielęgnować soczewki. Za pomocą płynu wielofunkcyjnego powinny one być czyszczone mechaniczne, spłukiwane, dezynfekowane. Pacjent powinien pamiętać o czyszczeniu pojemnika, w którym przechowywane są soczewki oraz pamiętać o jego wymianie. Płyn oksydacyjny nie wymaga czyszczenia mechanicznego, lecz ze względu na nadtlenek wodoru odpowiedzialny za dezynfekcje soczewki wymaga on odpowiedniego czasu neutralizacji, po którym można bezpiecznie korzystać ze soczewek.

Podczas wizyty pacjent otrzymuje próbny zestaw soczewek, gdy aplikowane są soczewki dwutygodniowe lub miesięczne również płyn do pielęgnacji z pojemnikiem oraz materiały edukacyjne, które stanowią uzupełnienie informacji przekazywanych w gabinecie. Dopasowanie soczewek przez specjalistę umożliwia pacjentowi odbycie wizyty kontrolnej. Wizyta kontrolna również obejmuje przeprowadzenie wywiadu z pacjentem, sprawdzenie ostrości wzroku, ponowną ocenę dopasowania soczewek oraz powierzchni oka po ich zdjęciu. Jeżeli zachodzi potrzeba ponownie omawiane są systemy pielęgnacji oraz wydawane są dalsze zalecenia.

Wymieniaj pudełeczka co miesiąc, płyn wymieniaj codziennie na świeży, umyj i osusz pudełko. Nie używaj przeterminowanych produktów.

Czy każdy może nosić soczewki?

Każdy stosujący się do zaleceń swego specjalisty – TAK!

Każdy przypadek powinien zostać rozpatrzony indywidualnie, a decyzja o możliwości noszenia soczewek kontaktowych powinna być oparta na podstawie wywiadu, badania refrakcji i widzenia obuocznego oraz oceny powierzchni oka w lampie szczelinowej.

Opieka nad pacjentem kontaktologicznym rozpoczyna się od badania kwalifikującego pomiaru refrakcji u dyplomowanego optometrysty i trwa przez cały okres użytkowania przez niego soczewek. Dobór soczewek kontaktowych opiera się nie tylko na znalezieniu odpowiedniej soczewki pod względem mocy, materiału, konstrukcji, trybu wymiany i noszenia. Podczas doboru uwzględniane są indywidualne potrzeby i wymagania pacjenta. Soczewki kontaktowe powinny zapewnić dobrą jakość widzenia, komfort oraz bezpieczeństwo ich użytkowania.

Edukacja pacjenta oraz wydanie zaleceń dotyczących użytkowania soczewek oraz ich pielęgnacji zmniejsza ryzyko wystąpienia infekcji. Wizyty kontrolne umacniają komunikację między specjalistą a pacjentem. Regularne monitorowanie dopasowania soczewek, stanu powierzchni oka, weryfikacja systemu pielęgnacji i przestrzegania zaleceń umożliwiają wczesne wykrycie nieprawidłowości.  

Nowoczesna kontaktologia oferuje wiele rozwiązań jednorazowych i te są zdecydowanie najbezpieczniejsze, szczególnie jeśli są użytkowane w trybie zmiennym z korekcją okularową. Każdy użytkownik soczewek ma mieć wykonane prawidłowe aktualne okulary i zakładać je, gdy jest przeziębiony, zauważy wahania widzenia czy zaczerwienienie oka. Nie noś soczewek, jeśli zauważyłeś nieprawidłowy stan oczu.