Jak smog, alergeny i klimatyzacja wpływają na zdrowie oczu?

Autor: Marta Soczek

Zanieczyszczone powietrze, alergeny oraz klimatyzacja mogą mieć negatywny wpływ na zdrowie oczu, prowadząc do problemów takich jak zapalenie spojówek, zespół suchego oka, podrażnienie oraz uszkodzenie rogówki. W artykule wyjaśniamy, jak czynniki środowiskowe wpływają na zdrowie oczu oraz jak skutecznie chronić wzrok przed ich szkodliwym działaniem. 

Jakie substancje w smogu są szkodliwe dla oczu?

Smog to mieszanina gazów i cząstek stałych, które w dużych stężeniach mogą mieć poważny wpływ na zdrowie oczu. Szczególnie niebezpieczne są drobne cząsteczki pyłu zawieszonego (ang. Particulate Matter, skrót PM). PM2.5 i PM10 ze względu na swoje mikroskopijne rozmiary (Fotografia 1.) mogą osadzać się na powierzchni oka i wnikać do filmu łzowego, a nawet przenikać do głębszych warstw rogówki. Prowadzi to do jej mikrouszkodzeń, zaburzeń w nawilżeniu oka i nasilenia objawów zespołu suchego oka. 

Fotografia 1. Porównanie wielkości cząstek pyłu zawieszonego PM2.5 (2,5 µm) i PM10 (10 µm) z erytrocytem (komórką krwi czerwonej, 7 µm). Źródło internetowe: https://pomorskialarmekologiczny.pl/pyl-zawieszony-drobny-niewidoczny-szkodliwy-dla-zdrowia-i-zycia/ 

Dodatkowo obecne w smogu tlenki azotu (NO i NO₂) oraz dwutlenek siarki (SO₂) działają drażniąco na spojówkę, powodując jej przekrwienie, pieczenie oraz uczucie „piasku pod powiekami”. U osób narażonych na długotrwały kontakt z zanieczyszczonym powietrzem mogą rozwinąć się przewlekłe stany zapalne, zwiększając podatność oka na infekcje i reakcje alergiczne. 
 
Osoby noszące soczewki kontaktowe są szczególnie wrażliwe na działanie pyłów zawieszonych. Zanieczyszczenia mogą osiadać na soczewkach, potęgując dyskomfort, suchość i podrażnienie. W takich przypadkach zalecane jest stosowanie soczewek jednodniowych. Z kolei okulary mogą stanowić mechaniczną barierę ochronną, a nowoczesne modele z powłoką antysmogową i filtrem UV zwiększają ochronę przed zanieczyszczeniami i promieniowaniem słonecznym. 

Smog a choroby oczu – jakie schorzenia może powodować?

Długotrwałe narażenie na smog prowadzi do rozwoju lub zaostrzenia wielu problemów ze wzrokiem, w tym do zespołu suchego oka, zapalenia spojówek czy uszkodzeń rogówki. Zanieczyszczenia zawarte w smogu zaburzają równowagę filmu łzowego, co skutkuje jego szybkim parowaniem. Zbyt niski poziom nawilżenia oka prowadzi do podrażnienia, pieczenia, kłucia oraz uczucia zmęczenia wzroku, co jest charakterystyczne dla zespołu suchego oka. Jest to schorzenie, które może obniżać jakość życia, prowadząc do trudności w koncentracji oraz dyskomfortu podczas pracy przy komputerze, czy korzystania z urządzeń mobilnych.  

Więcej o zespole suchego oka można przeczytać w artykule: Zespół suchego oka a PCOS i insulinooporność. 

Smog może również przyczyniać się do rozwoju zapalenia spojówek, które objawia się zaczerwienieniem, łzawieniem, swędzeniem i pieczeniem oczu. Substancje drażniące w smogu, takie jak tlenki azotu, podrażniają spojówkę, co prowadzi do stanu zapalnego. Ponadto, długotrwałe narażenie na smog może powodować mikrouszkodzenia rogówki, co w skrajnych przypadkach prowadzi do jej poważniejszych uszkodzeń. Nieleczone uszkodzenia rogówki mogą zwiększać ryzyko infekcji oraz prowadzić do pogorszenia ostrości widzenia. 

Alergeny – jak działają na oczy?

Alergeny obecne w powietrzu mają znaczący wpływ na zdrowie oczu, zwłaszcza w okresach intensywnego pylenia roślin czy w domach, gdzie znajdują się zwierzęta. Najczęstsze alergeny to pyłki roślin, kurz, sierść zwierząt oraz roztocza, które mogą wywołać alergiczne zapalenie spojówek. Alergeny te powodują podrażnienie błon śluzowych oczu, co prowadzi do zaczerwienienia, łzawienia oraz uczucia pieczenia. Często towarzyszy temu świąd oraz uczucie piasku pod powiekami. 

Alergiczne zapalenie spojówek występuje, gdy organizm reaguje nadmiernie na obecność tych substancji, traktując je jako zagrożenie. Oczy są wówczas bardziej podatne na podrażnienia, co może prowadzić do przewlekłych stanów zapalnych. Długotrwałe podrażnienie spojówek może prowadzić do ich pogrubienia i większej podatności na infekcje, a także zaburzenia produkcji łez, co potęguje problemy z suchością oczu. Warto dodać, że w przypadku alergii objawy zwykle są jednostronne lub obustronne, nasilają się w określonych porach roku i mają związek z warunkami atmosferycznymi. 

Alergiczne zapalenie spojówek – objawy i sposoby leczenia

Alergiczne zapalenie spojówek jest jedną z najczęstszych reakcji oczu na obecność alergenów w powietrzu. Objawy tego stanu zapalnego obejmują intensywne swędzenie, pieczenie, zaczerwienienie oraz nadmierne łzawienie. Często występują również obrzęki powiek, a pacjent może odczuwać uczucie ciała obcego w oku. W przypadku alergicznego zapalenia spojówek nie pojawia się ropna wydzielina, a ból oraz nadwrażliwość na światło są dość rzadko spotykane. Jeśli objawy są silne i przewlekłe, warto udać się do okulisty, aby ustalić, czy nie mamy do czynienia z innym schorzeniem, takim jak infekcja bakteryjna. 

Leczenie alergicznego zapalenia spojówek polega przede wszystkim na unikaniu kontaktu z alergenem oraz stosowaniu leków przeciwhistaminowych. W cięższych przypadkach lekarz może zalecić stosowanie kropli do oczu zawierających substancje łagodzące stan zapalny, a także leki stabilizujące komórki tuczne, które zapobiegają uwalnianiu histaminy. Stosowanie kropli nawilżających pomoże także w usunięciu zanieczyszczeń z powierzchni oka. 

Klimatyzacja – czy może szkodzić Twoim oczom?

Klimatyzacja, choć zapewnia komfort termiczny, może negatywnie wpływać na zdrowie oczu. Suche powietrze w klimatyzowanych pomieszczeniach powoduje szybsze parowanie filmu łzowego, co prowadzi do suchości oczu. W efekcie pojawia się uczucie pieczenia, „piasku pod powiekami” oraz zmęczenie wzroku. Klimatyzacja może także nasilać dysfunkcję gruczołów Meiboma, które odpowiedzialne są za produkcję lipidowej warstwy filmu łzowego. Ich niewłaściwa praca prowadzi do szybszego parowania łez, co dodatkowo pogłębia problem suchego oka. 

Aby zminimalizować negatywne skutki klimatyzacji, warto stosować krople nawilżające oraz dbać o odpowiednią wilgotność powietrza w pomieszczeniach. Można także używać nawilżaczy powietrza lub regularnie robić przerwy od pracy przy komputerze. Alternatywą dla klasycznych systemów chłodzenia mogą być klimatyzatory wodne, które nie tylko chłodzą, ale również nawilżają powietrze. Istotne jest również unikanie bezpośredniego nawiewu zimnego powietrza na twarz, który może jeszcze bardziej wysuszać oczy – jest to szczególnie ważne w przypadku klimatyzacji samochodowych działających szczególnie intensywnie w zamkniętej przestrzeni. 

Jak chronić oczy przed smogiem, alergenami i klimatyzacją?

Skuteczna ochrona wzroku przed smogiem, alergenami oraz klimatyzacją wymaga kilku prostych, ale skutecznych działań. Pierwszym krokiem jest regularne stosowanie kropli nawilżających, które pomagają utrzymać odpowiedni poziom nawilżenia rogówki oraz filmu łzowego. Ważne jest, aby wybierać sprawdzone preparaty, które są łagodne dla oczu i nie powodują podrażnień przy codziennym stosowaniu. 

Innym skutecznym środkiem ochrony są oczyszczacze powietrza wyposażone w filtry HEPA, które usuwają pyły, alergeny i inne szkodliwe cząstki z powietrza, poprawiając jakość środowiska w domu lub biurze. Pomogą one zmniejszyć ryzyko wystąpienia problemów z oczami, zwłaszcza u osób z alergiami. Noszenie okularów ochronnych na zewnątrz w dni o dużym stężeniu zanieczyszczeń lub w wietrzne dni może także chronić oczy przed szkodliwym działaniem smogu oraz alergenów. Regularne wizyty u okulisty pozwolą na wczesne wykrycie i leczenie problemów ze wzrokiem. 

Fotografia 2. Jak chronić oczy w zanieczyszczonym środowisku – infografika edukacyjna. Materiał własny autora. 

Podsumowanie – jak dbać o zdrowie oczu w zanieczyszczonym środowisku?

Smog, alergeny i klimatyzacja to czynniki, które mogą poważnie wpłynąć na zdrowie naszych oczu, prowadząc do problemów takich jak zapalenie spojówek, zespół suchego oka, uszkodzenie rogówki czy zaburzenia w funkcjonowaniu filmu łzowego. Ważne jest, aby odpowiednio chronić oczy przed tymi zagrożeniami – stosowanie kropli nawilżających, używanie oczyszczaczy powietrza i noszenie okularów ochronnych to proste, ale skuteczne metody. Regularne wizyty u okulisty pozwalają na wczesne wykrycie problemów i dostosowanie odpowiedniego leczenia. Pamiętając o tych zasadach, możemy skutecznie dbać o zdrowie naszych oczu, nawet w trudnych warunkach środowiskowych. 

Bibliografia:

1. Surviving With Smog and Smoke: Precision Interventions?; Hua Cai, Chen Wang; Chest. 2017 Jul 8, doi: 10.1016/j.chest.2017.06.030. 
2. Air Pollution and Chronic Eye Disease in Adults: A Scoping Review; Amy E Millen, Shruti Dighe, Katarzyna Kordas, Boma Zelma Aminigo, Michelle L Zafron, Lina Mu; Ophthalmic Epidemiology, Volume 31, 2024 Feb, doi: 10.1080/09286586.2023.2183513. 
3. The Adverse Effects of Air Pollution on the Eye: A Review; Chia-Ching Lin, Chien-Chih Chiu, Po-Yen Lee, Kuo-Jen Chen, Chen-Xi He, Sheng-Kai Hsu, Kai-Chun Cheng; International Journal of Environmental Research and Public Health 2022 Jan 21, doi: 10.3390/ijerph19031186. 
4. Fotografia 1: źródło internetowe: https://pomorskialarmekologiczny.pl/pyl-zawieszony-drobny-niewidoczny-szkodliwy-dla-zdrowia-i-zycia/  
5. Fotografia 2. Materiał własny autora.