Fotokoagulacja i panfotokoagulacja – skuteczne zabiegi laseroterapii siatkówki

Autor: Patryk Cierpiał

Laseroterapia siatkówki to zaawansowana metoda leczenia, która pozwala zahamować postęp wielu poważnych schorzeń oczu, chroniąc w ten sposób wzrok pacjenta. W Centrum Okulistycznym Świat Oka stosowane są zabiegi laserowe, takie jak fotokoagulacja oraz panfotokoagulacja, dopasowane do indywidualnych potrzeb i stanu zdrowia każdego pacjenta.  

Obie procedury wykorzystują precyzyjną wiązkę światła laserowego, której działanie koncentruje się na tkance siatkówki. Dzięki temu możliwe jest leczenie m.in. retinopatii cukrzycowej oraz obrzęku plamki. Celem terapii jest zatrzymanie nieprawidłowych procesów chorobowych, a także ochrona przed dalszym pogarszaniem się widzenia. 

W poniższym artykule wyjaśniamy, na czym polega działanie fotokoagulacji i panfotokoagulacji, kiedy stosujemy te procedury oraz jak wygląda przygotowanie do nich. 

Rodzaje zabiegów laseroterapii siatkówki

Laseroterapia siatkówki to grupa zabiegów, w których wykorzystuje się energię laserową do oddziaływania na chorobowo zmienione obszary oka. Mechanizm działania opiera się na emisji precyzyjnych impulsów świetlnych, wywołujących miejscowe podgrzanie tkanek, co skutkuje ich kontrolowanym uszkodzeniem i aktywacją procesów naprawczych. Do efektów terapeutycznych zalicza się m.in.: 

• Uszczelnienie naczyń – powstające mikroskopijne uszkodzenia pobudzają proces gojenia, skutkując tworzeniem kontrolowanych blizn, które skutecznie „zaklejają” nieszczelne naczynia i zapobiegają przeciekowi płynów.
• Zmniejszenie zużycia tlenu – zniszczenie części obwodu siatkówki redukuje zużycie tlenu przez uszkodzone komórki. Dzięki temu więcej tlenu trafia do bardziej istotnych struktur oka, takich jak plamka żółta.
• Zabezpieczenie siatkówki – tworzenie blizn, które zapobiegają odwarstwieniu siatkówki  
  w miejscach jej uszkodzeń, takich jak otwory, przedarcia czy zmiany zwyrodnieniowe 

Porównanie fotokoagulacji i panfotokoagulacji

Oba rodzaje zabiegów opierają się na zastosowaniu lasera, jednak ich zakres działania oraz zastosowanie terapeutyczne różnią się znacząco. 

Fotokoagulacja ogniskowa polega na precyzyjnym naświetlaniu laserem wybranych, lokalnych zmian w siatkówce. W tej metodzie światło lasera kierowane jest tylko na zmienione chorobowo miejsca, co pozwala zminimalizować ryzyko uszkodzenia zdrowych tkanek. Fotokoagulacja stosowana jest głównie w leczeniu miejscowych zmian, takich jak cukrzycowy obrzęk plamki, mikrotętniaki czy w celu zabezpieczenia otworów obwodowych siatkówki.  

Panfotokoagulacja to również fotokoagulacja, ale o znacznie szerszym zasięgu. Polega na intensywnym laserowaniu całej peryferyjnej części siatkówki, z zachowaniem nienaruszonej strefy centralnej. Ta metoda stosowana jest w bardziej zaawansowanych przypadkach, kiedy dochodzi do rozległego niedokrwienia siatkówki oraz nieprawidłowego rozrostu naczyń. Dzięki działaniu panfotokoagulacji zmniejsza się wydzielanie VEGF – czynnika wzrostu śródbłonka naczyniowego – co z kolei hamuje rozwój neowaskularyzacji i stabilizuje strukturę całej siatkówki. 

Podsumowując, fotokoagulacja to rozwiązanie idealne do leczenia lokalnych, precyzyjnie zlokalizowanych zmian, natomiast panfotokoagulacja stosowana jest w przypadku rozległych zmian wymagających kompleksowego podejścia terapeutycznego. 

Fotokoagulacja laserowa – miejscowe leczenie zmian siatkówki

Fotokoagulacja ogniskowa to zabieg, w którym laser stosowany jest w celu precyzyjnego leczenia wybranych, małych obszarów uszkodzonej siatkówki. 

Zabieg znajduje zastosowanie przede wszystkim w leczeniu cukrzycowego obrzęku plamki. Poprzez zmniejszenie przepuszczalności naczyń możliwa jest redukcja obrzęku i poprawa jakości widzenia. Kolejnym wskazaniem są otwory w siatkówce – laser powoduje kontrolowane, precyzyjne uszkodzenie tkanek wokół otworu, co zapobiega poważnym powikłaniom, takim jak odwarstwienie siatkówki. Fotokoagulacja pozwala również na leczenie mikrotętniaków, umożliwiając bezpośrednie ich zamknięcie i redukcję przecieku.  

Zabieg odbywa się w warunkach ambulatoryjnych, trwa zwykle kilka minut i nie wymaga hospitalizacji. Przed rozpoczęciem procedury stosowane są krople znieczulające oraz – w większości przypadków – krople rozszerzające źrenicę. 

Istnieją jednak sytuacje, w których fotokoagulacja nie może zostać przeprowadzona. Do przeciwwskazań należą aktywne stany zapalne oka, znaczne zmętnienie ośrodków optycznych, np. w przebiegu zaawansowanej zaćmy, utrudniające precyzyjne naświetlenie, a także brak możliwości współpracy ze strony pacjenta, który może wynikać z lęku lub współistniejących chorób ogólnoustrojowych. 

Panfotokoagulacja – rozległe leczenie siatkówki w zaawansowanych schorzeniach

Panfotokoagulacja to procedura terapeutyczna polegająca na rozległym laserowaniu obwodowej części siatkówki – czasem jest to 3000-4000 impaktów laserowych.  Jej celem jest zahamowanie procesów chorobowych, które mogą prowadzić do utraty widzenia. 

Zabieg stosowany jest w leczeniu retinopatii cukrzycowej, a w szczególności jej proliferacyjnej postaci – najcięższego stadium tego schorzenia, kiedy na skutek niedotlenienia siatkówki dochodzi do neowaskularyzacji, czyli powstania nowych, nieprawidłowych naczyń krwionośnych.  

Panfotokoagulacja znajduje również zastosowanie w zakrzepie żyły centralnej siatkówki, pomagając zmniejszyć ryzyko wtórnych powikłań, takich jak krwotok do ciała szklistego czy jaskra. Kolejnym wskazaniem do wykonania zabiegu jest zespół niedokrwienia siatkówki oraz  inne patologie naczyń, w których zmiany chorobowe mają rozległy charakter. 

Zabieg nie wymaga hospitalizacji – wykonywany jest w warunkach ambulatoryjnych, zwykle z zastosowaniem znieczulenia miejscowego i kropli rozszerzających źrenicę. W trakcie procedury wykonywany jest szereg impulsów laserowych na obwodzie siatkówki, co pozwala skutecznie zahamować rozwój nieprawidłowych naczyń. Zwykle taki zabieg wykonuje się w kilku sesjach (3-5 razy). 

Podobnie jak w przypadku fotokoagulacji, przeciwwskazaniami do wykonania panfotokoagulacji są aktywne zapalenia oka, zaawansowane zmętnienia ośrodków optycznych oraz brak odpowiedniej współpracy pacjenta. Każdy przypadek wymaga indywidualnej oceny przez specjalistę. 

Jak przygotować się do zabiegów laseroterapii siatkówki?

Odpowiednie przygotowanie do zabiegu jest kluczowe dla jego bezpieczeństwa i skuteczności. Pierwszym i najważniejszym krokiem jest dokładna kwalifikacja – wizyta u okulisty, który na podstawie wywiadu, badania dna oka oraz wyników badań obrazowych, takich jak OCT czy angiografia fluoresceinowa, określi zasadność przeprowadzenia laseroterapii oraz dobierze odpowiednią metodę. 

Przed zabiegiem stosowane są krople rozszerzające źrenice, co może powodować przejściową nadwrażliwość na światło i nieostre widzenie. Z tego względu zaleca się, aby pacjent nie przyjeżdżał na zabieg sam – warto zadbać o obecność osoby towarzyszącej. Po zabiegu wskazane jest również noszenie okularów przeciwsłonecznych, które ochronią oczy przed intensywnym światłem. 

Powikłania i okres rekonwalescencji po zabiegach laseroterapii siatkówki

Zabiegi laseroterapii są bezpieczne, ale – jak każda procedura medyczna – mogą wiązać się z ryzykiem wystąpienia pewnych skutków ubocznych. Do możliwych powikłań zalicza się m.in.: 

• powstawanie blizn w siatkówce, które w niektórych przypadkach mogą wpływać na pole widzenia;
• przejściowe pogorszenie widzenia,
• rzadziej mogą pojawić się krwotoki, podrażnienie siatkówki, a w wyjątkowych przypadkach – jej odwarstwienie. 

Rekonwalescencja po zabiegu trwa zazwyczaj kilka dni, choć w niektórych przypadkach pacjent może odczuwać dyskomfort nawet do kilku tygodni. Lekarz może zalecić stosowanie kropli przeciwzapalnych lub innych leków wspomagających proces gojenia. Niezwykle istotne są wizyty kontrolne, które umożliwiają monitorowanie efektów terapii i ewentualną modyfikację leczenia. 

Zarówno fotokoagulacja ogniskowa, jak i panfotokoagulacja to zaawansowane metody laseroterapii, które odgrywają kluczową rolę w zahamowaniu postępu i leczeniu wielu schorzeń siatkówki. Wybór odpowiedniej metody uzależniony jest od rodzaju i zaawansowania choroby, a kluczowym elementem skutecznego leczenia jest dokładna kwalifikacja pacjenta oraz odpowiednie przygotowanie do zabiegu. Jeśli masz pytania lub potrzebujesz konsultacji – zapraszamy do Centrum Okulistycznego Świat Oka, gdzie nasi specjaliści zadbają o zdrowie Twoich oczu i komfort leczenia.

Bibliografia 

Brązert, A. i Kocięcki, J. (2018) „Oczny zespół niedokrwienny”, Okulistyka po Dyplomie, nr 01/2018. Dostępne w: https://podyplomie.pl/okulistyka/29692 (dostęp 04.08.2025) 

AlBloushi, A. F. i Abouammoh, M. A. (2025) „Lasers (surgery)”. EyeWiki. Ostatnia aktualizacja: 27 Jan 2025. Dostępne w: https://eyewiki.org/Lasers_(surgery) (dostęp 04.08.2025) 

Jhingan, M., Agarwal, K. i Chhablani, J. (2017) „Lasers in Current Retina Practice”, Retina Today, styczeń–luty 2017. Dostępne w: https://retinatoday.com/articles/2017-jan-feb/lasers-in-current-retina-practice (dostęp 04.08.2025) 

Parodi, M. B., Arrigo, A., Iacono, P., Falcomatà, B. i Bandello, F. (2020) „Central Serous Chorioretinopathy: Treatment with Laser”, Pharmaceuticals, 13 (nr 11), art. 359; doi: 10.3390/ph13110359. Dostępne w: https://www.mdpi.com/1424-8247/13/11/359 (dostęp 04.08.2025)