Zaćma wtórna – czym jest i jak ją leczyć? 

Autor: Patryk Cierpiał

Zaćma jest jedną z najczęstszych chorób okulistycznych wśród osób starszych, a pogorszenie wzroku, które się z nią wiąże, znacząco obniża jakość życia chorego. Dlatego też wielu pacjentów niecierpliwie czeka na operację, która pozwoli im odzyskać pełną ostrość i komfort widzenia. Niestety część z tych osób, nawet po prawidłowo przeprowadzonym zabiegu i po wstępnej poprawie, zauważa powrót objawów. Taka sytuacja może dotknąć nawet do 30% pacjentów i nazywana jest przez specjalistów zaćmą wtórną¹. 

Zaćma wtórna – na czym polega i jakie są przyczyny jest powstawania

Podczas operacji zaćmy pierwotnej przy użyciu metody fakoemulsyfikacji zmętniała soczewka własna pacjenta rozdrabniana jest za pomocą fal dźwiękowych o niskiej częstotliwości i zastępowana jest przez sztuczną soczewką wewnątrzgałkową. Umieszcza się ją w części obwodowej soczewki, czyli torebce soczewki, która podczas operacji pozostaje w nienaruszonym stanie. Jej zadaniem jest utrzymywanie sztucznego wszczepu we właściwym miejscu.  

Zaćma wtórna jest stanem, w którym zmętnieniu ulega tylna torebka soczewki. Sporadycznie może także dotknąć torebki przedniej.  

Pojawienie się zaćmy wtórnej może być wynikiem chorób towarzyszących takich jak cukrzyca, niedoczynność przytarczyc czy nadciśnienie. Na jej rozwój może wpływać również atopowe zapalenie skóry, krótkowzroczność, zmiany w siatkówce, a także nagłe stany okulistyczne takie jak uraz oka lub atak jaskry. Zdecydowanie rzadziej zaćma wtórna może być spowodowana powikłaniami po operacji zaćmy, do których zalicza się uszkodzenie torebki podczas zabiegu lub infekcję oka wewnętrznego.  

Jak objawia się zaćma wtórna – kiedy należy udać się do specjalisty

Objawy zaćmy wtórnej są podobne do objawów zaćmy pierwotnej. Występuje zamglone i niewyraźne widzenie, szczególnie o zmroku. Kształty i kolory często są zniekształcone, a czasami pojawia się podwójne widzenie w jednym oku. Te objawy mogą rozwinąć się już kilka tygodni po operacji, ale również po wielu latach. Z czasem ulegają nasileniu i mogą prowadzić do znacznego obniżenia ostrości wzroku, a nawet ślepoty. Pacjenci powinni być świadomi możliwości rozwinięcia się zaćmy wtórnej w oku operowanym i zgłosić się do lekarza okulisty w razie pojawienia się niepokojących objawów.  

Leczenie zaćmy wtórnej – jakie są dostępne metody

Podobnie jak zaćmy pierwotnej, tak samo jej wtórnej postaci nie pozbędziemy się przy użyciu nowych okularów czy nowych leków. Leczeniem z wyboru jest kapsulotomia laserowa wykonywana laserem neodymowo-yagowym. Podczas zabiegu wiązka laserowa ogniskowana jest na nieprzeziernych strukturach, a następnie przy użyciu wielu nano-sekundowych impulsów, w kontrolowany sposób dostarczana jest energia, która przecina zamgloną torebkę soczewki. Jest to szybka, wygodna i przede wszystkim bezpieczna technika, która pozwala usunąć przyczynę objawów w zaledwie kilka minut.  

Kapsulotomia – czyli usuwanie zaćmy wtórnej laserem

Pomimo podobieństwa wynikającego z nazwy, leczenie zaćmy pierwotnej i wtórnej jest zupełnie inne. Operacja zaćmy pierwotnej jest przeprowadzana na bloku operacyjnym i polega na fakoemulsyfikacji zmętniałej soczewki własnej, jej usunięcia i zastąpienia soczewką sztuczną. Kapsulotomia natomiast skupia się na laserowym udrażnianiu nieprzeziernych ośrodków odpowiedzialnych za wystąpienie objawów. Jest również prostszym zabiegiem ambulatoryjnym, nie wymagającym specjalnego przygotowywania. 

Procedura trwa zaledwie kilka minut, a pacjent już po kilkudziesięciu minutach może opuścić klinikę i wrócić do domu. Podczas wizyty okulistycznej przed kapsulotomią, lekarz przeprowadza krótką kwalifikację, podczas której potwierdza rozpoznanie zaćmy wtórnej i ocenia lokalizację zmętnień w soczewce. Bezpośrednio przed przystąpieniem do zabiegu, do oka podawane są krople znieczulające i rozszerzające źrenice. Następnie, lekarz nakłada na oko odpowiednią soczewkę i używając wiązki specjalistycznego lasera tworzy niewielki otwór w zamglonej torebce soczewki. Efekt może być widoczny nawet od razu po zakończeniu zabiegu, ale czasami potrzeba kilku godzin, aby krople rozszerzające źrenicę przestały działać i efekt olśnienia minął. 

Zalecenia po zabiegu usunięcia zaćmy wtórnej

Kapsulotomia to zabieg wyjątkowo bezpieczny i powikłania występują bardzo rzadko. Pomimo tego pacjent powinien przestrzegać zaleceń lekarskich przez kilka następnych dni, by zminimalizować ryzyko jakichkolwiek niepożądanych skutków. Kilka godzin po zakończeniu zabiegu utrzymywać się będzie niewyraźne widzenie związane z podaniem do oczu kropli. Z tego powodu nie należy w tym czasie kierować pojazdami. Zaleca się również, by podczas powrotu do domu, pacjentowi towarzyszyła druga osoba. Przez następne dni należy także unikać nadmiernego wysiłku fizycznego. W okresie pooperacyjnym mogą się również pojawić latające “muszki”, czyli pozostałości zmętniałej torebki, które powinny zniknąć w ciągu kilku dni.  

W przeciwieństwie do operacji zaćmy, po której w około 30% pojawia się zaćma wtórna, po kapsulotomii nawroty zmętnienia torebki tylnej są ogromną rzadkością. Niemniej jednak, zdarzają się i w takim wypadku bez problemu mogą być ponownie leczone kapsulotomią laserową. 

Zaćma wtórna jest odwracalnym powikłaniem, a spadek ostrości wzroku jest tylko przejściowy. Jest to proste schorzenie, które jest bardzo skutecznie leczone przez okulistów. Kapsulotomia laserowa oferuje możliwość szybkiego i bezpiecznego usunięcia zmętnień, dlatego warto z niej śmiało skorzystać. Nie należy również zwlekać, by nie dopuścić do powikłań zaćmy wtórnej, które mogą prowadzić nawet do utraty wzroku. W przypadku wystąpienia objawów, należy zgłosić się do lekarza okulisty, który pokieruje leczeniem i przeprowadzi zabieg.

1. Milazzo, S., Grenot, M. and Benzerroug, M. (2014) ‘La Cataracte Secondaire’, Journal Français d’Ophtalmologie, 37(10), pp. 825–830. doi:10.1016/j.jfo.2014.09.003.  

2. Tassignon, M.-J. (2020) ‘Elimination of posterior capsule opacification’, Ophthalmology, 127(4). doi:10.1016/j.ophtha.2019.12.029.  

3. Wormstone, I.M. et al. (2021) ‘Posterior capsule opacification: What’s in the bag?’, Progress in Retinal and Eye Research, 82, p. 100905. doi:10.1016/j.preteyeres.2020.100905.