Starczowzroczność (prezbiopia) - czym jest i kiedy zgłosić się do lekarza?

Zmysły, jakimi w trakcie życia posługuje się człowiek odgrywają kluczową rolę w jego procesach poznawczych. Niestety sprawność narządów, z którymi powiązane są te zmysły z wiekiem ulega pogorszeniu, obniżając tym samym jakość życia starzejącego się człowieka. Jednym ze zmysłów, na który upływający czas ma szczególny wpływ, jest wzrok. Pogarszające się widzenie z bliska, konieczność oddalania od oczu obiektów celem polepszenia ostrości widzenia to objawy starczowzroczności, nazywanej inaczej prezbiopią. Czy można ją jednak zakwalifikować do stanów chorobowych? Czym różni się prezbiopia od nadwzroczności? Kiedy zgłosić się do lekarza okulisty?

Starczowzroczność – co to jest?

Pomimo tego, że starczowzroczność (ang. persbyopia) wiele osób kojarzy z zaburzeniem wzroku występującym jedynie u osób w mocno zaawansowanym wieku, to okazuje się, że jest to proces, którego konsekwencje nasilają się zazwyczaj około 45 roku życia. Co ważne, starczowzroczność nie jest także stanem chorobowym, ale naturalnie występującym pogarszaniem się ostrości widzenia blisko położonych obiektów, które postępuje z wiekiem. Nie jest to również ogólne zaburzenie funkcji wzroku, gdyż jeżeli u pacjenta nie występowała wcześniej stwierdzona wada refrakcji, to prawdopodobnie obiekty położone dalej, będzie on widział prawidłowo. Prezbiopia powiązana jest bezpośrednio z procesem starzenia się soczewki oka oraz zaburzoną funkcją akomodacji.

Dlaczego jednak wraz z wiekiem wzrok człowieka ulega pogorszeniu? W nauce wyróżnia się na ten temat kilka uznanych teorii, jednak w odniesieniu do starczowzroczności można tak naprawdę przyjąć dwa podstawowe powody. Jednym z nich jest fakt, że postępujący wiek przynosi zmiany w elastyczności soczewki oka, co sprawia, że stopniowo traci ona swoją naturalną zdolność do przybierania wypukłego kształtu. Starzejący się narząd wzroku przynosi ze sobą także inne zmiany w soczewce. Jej objętość i średnica zwiększają się, a to z kolei sprawia, że kluczowa dla poprawnego widzenia odległość soczewki od ciała rzęskowego, a także napięcie więzadełek Zinna zmniejszają się. Wszystkie te aspekty występujące łącznie lub niezależnie od siebie przyczyniają się do postępujących zaburzeń w ostrości widzenia obiektów z bliska.

Starczowzroczność a nadwzroczność – jakie różnice?

Jednym z najczęściej spotykanych, a jednocześnie zupełnie błędnych założeń odnoszących się do starczowzroczności jest mylenie jej z wadą wzroku, jaka jest nadwzroczność. wynika to z pewnością z faktu, że objawy wady wzroku, jaką jest nadwzroczność oraz postępującego zjawiska starczowzroczności mogą być podobne. Trzeba jednak wiedzieć, że nadwzroczność nazywana inaczej dalekowzrocznością to zaburzenie widzenia wywoływane przez zupełnie inne czynniki niż prezbiopia. Przy nadwzroczności gałka oczna jest zbyt krótka w stosunku do siły łamiącej soczewki i rogówki. Taka wada sprawia, że obraz u osoby dalekowzrocznej powstaje za siatkówką  i z bliskiej odległości staje się nieostry.

Podobna przypadłość może występować u pacjentów, u których soczewka bądź rogówka mają zbyt płaski kształt. Osoby z nadwzrocznością przede wszystkim zmagają się z trudnościami w widzeniu obiektów z bliska, jednak w przypadku wystąpienia sporej wady wzroku, pacjent źle widzi także oddalone od niego obiekty. Wówczas konieczne jest zastosowanie jedoogniskowych soczewek skupiających, które będą korygować widzenie.

Starczowzroczność, czyli prezbiopia w przeciwieństwie do nadwzroczności jest naturalnym procesem, którego konsekwencje zaczynają być dostrzegalne zazwyczaj po 40-stym roku życia i postępują do wieku dojrzałego (z nadwzrocznością zmagają się także dzieci). Jeżeli pacjent, u którego występuje prezbiopia do tej pory posiadał wadę wzroku (dalekowzroczność, krótkowzroczność, astygmatyzm) będzie wymagał zastosowania dodatkowej, “plusowej” mocy optycznej, której wartość uzależniona jest od stopnia degradacji elastyczności soczewki oraz od poziomu zaburzenia akomodacji oka. Jeżeli u pacjenta wcześniej nie występowały wady wzroku, zastosowanie będzie miała w jego przypadku jedynie korekcja związana z prezbiopią.

Objawy starczowzroczności – co powinno zaniepokoić?

Zapewne wiele osób było świadkiem sytuacji, w której ich rodzice bądź dziadkowie odsuwali od oczu gazetę lub książkę, chcąc wyraźniej widzieć druk. Jeżeli osoby te nie zmagały się wcześniej z nadwzrocznością, to prawdopodobnie mają problemy z ostrością widzenia wynikające z postępującej starczowzroczności. Najczęstszym objawem prezbiopii są właśnie trudności z odczytaniem na początku drobnego druku, bądź dostrzegania szczegółów elementów graficznych w gazetach, smartfonach czy tabletach. Stopień zaawansowania tych trudności zazwyczaj pogłębia się wraz z wiekiem.

Istnieje także inny objaw postępującej prezbiopii, który niekiedy może budzić u pacjentów zmagających się z kolei z miopią (krótkowzrocznością) przeświadczenie, że ich wada wzroku “cofa się”. Związane jest to oczywiście ze zjawiskiem akomodacji oka, które w obu tych przypadkach odgrywa kluczową rolę. Osoby krótkowzroczne z postępującą prezbiopią zazwyczaj odczuwają krótkotrwałą poprawę w kontekście problemów, z jakimi borykały się korzystając z “minusowej” korekcji wzroku. W konsekwencji postępujących dalej zmian wkrótce muszą jednak zgłosić się na badanie okulistyczne celem doboru soczewek skupiających.

Kiedy zgłosić się do lekarza podejrzewając   starczowzroczność?

Objawy postępującej starczowzroczności nie są swoiste i zazwyczaj postępują stopniowo przez wiele lat. Rzadko zdarza się natomiast, aby pogorszenie wzroku związane z prezbiopią pojawiło się nagle i we wzmożonym stopniu. Dlatego też, jeżeli taka sytuacja wystąpi w przypadku osoby, która podejrzewa u siebie rozwój starczowzroczności powinna ona jak najszybciej zgłosić się do lekarza specjalisty. Oczywiście każde pogorszenie wzroku, pojawienie się trudności z ostrym widzeniem obrazu, czy inne dolegliwości ze strony układu wzroku muszą być jak najszybciej konsultowane z okulistą. Zazwyczaj po postawieniu diagnozy skieruje on pacjenta na dobór szkieł korekcyjnych, jednak niekiedy szybka wizyta może także zapobiec rozwojowi poważniejszych schorzeń narządu wzroku.