Siatkówczak – co trzeba wiedzieć o tym nowotworze?

Siatkówczak to nowotwór złośliwy, który dotyka małe dzieci. Jest zdecydowanie najczęściej występującym guzem wewnątrzgałkowym, jaki występuje w tej grupie wiekowej. Warto poznać przyczyny i objawy tej choroby, a także dowiedzieć się, w jaki sposób się ją leczy.

Czym jest siatkówczak?

Siatkówczak jest nowotworem złośliwym wewnątrzgałkowym, diagnozowanym u dzieci. Jeśli w odpowiednim czasie nie podejmie się właściwego leczenia, może dojść do przerzutów, a nawet do śmierci. Charakterystyczną cechą siatkówczaka jest odblask, który można zaobserwować patrząc na źrenicę, a także zez. W większości przypadków guz ten atakuje tylko jedno oko. Kiedy natomiast siatkówczak występuje w obu oczach, zwykle zmiany rozwijają się nieregularnie, osiągając w tym samym czasie różne stadia.

Siatkówczak – jakie są objawy?

Objawy siatkówczaka to przede wszystkim odblask w oku, nazywany leukokorią (źrenica w chorym oku wydaje się biała) oraz zez, gdy oko przestaje dobrze widzieć. Z początku nie zawsze da się zaobserwować ten objaw lub widać go tylko pod pewnym kątem. Czasem da się zauważyć odblask na zdjęciach, które zostaną wykonane z użyciem lampy błyskowej.

Wśród innych symptomów siatkówczaka znajdują się ropne wysięki w przedniej komorze oka, jednostronne poszerzenie źrenicy, wytrzeszcz czy wyraźne powiększenie się gałki ocznej na skutek wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego. Może też pojawić się wylew krwi do przedniej komory oka, wrodzony niedorozwój gałki ocznej czy oczopląs. Co istotne, nie każdy z tych objawów musi się w ogóle pojawić, by mówić o siatkówczaku. Jeśli natomiast  chodzi o przerzuty nowotworowe, pojawiają się one przeważnie w tkance mózgowej, węzłach chłonnych szyjnych czy kościach czaszki.

Jakie są przyczyny powstawania siatkówczaka?

Zwykle siatkówczak pojawia się z przyczyn genetycznych. Dochodzi do mutacji w obrębie chromosomu 13, która rozwija się w plemniku bądź komórce jajowej jeszcze przed zapłodnieniem. To sprawia, że w każdej komórce dziecka będzie obecna zmiana genu. Kolejna mutacja ma natomiast miejsce w pierwotnych komórkach siatkówki. Za sprawą odpowiedniego sposobu diagnozowania można łatwiej stwierdzić ryzyko jego wystąpienia. Kiedy siatkówczak jest uwarunkowany genetycznie, pojawia się stosunkowo wcześnie, a co więcej, podnosi ryzyko wystąpienia innych nowotworów.

Czasem zdarza się jednak, że do obu mutacji dochodzi w siatkówce oka. Wtedy też mówi się o niedziedzicznej postaci nowotworu. W takim wypadku komórki nie są przekazywane potomkowi, ponieważ nie ma ich w komórkach rozrodczych.

Jak przebiega leczenie siatkówczaka?

Wszystko zależy od indywidualnego przypadku, od stanu danej osoby, a także stadium zaawansowania guza. Duży wpływ na leczenie ma także kondycja drugiego oka. Można zastosować terapię miejscową oraz ogólną. W przypadku pierwszej dokonuje się usunięcia miejsc zajętych przez chorobę na przykład za pomocą lasera, radioterapii czy miejscowej chemioterapii. Z kolei wśród metod ogólnych wymienia się także chemioterapię, z tą tylko różnicą, że podaje się ją dożylnie.

W niektórych przypadkach konieczne okazuje się usunięcie gałki ocznej. Mimo wszystko tę metodę wykorzystuje się w przypadku siatkówczaka dopiero wtedy, gdy inne metody okazały się nieskuteczne lub kiedy zmiany nowotworowe okażą się w danym momencie zbyt zaawansowane. Kiedy dokona się już usunięcia gałki ocznej, wówczas zostaje wprowadzony na jej miejsce implant oczodołowy.  Za pomocą USG gałki ocznej można ocenić rozmiar siatkówczaka i zaawansowanie zmian w chorym oku, w tym stopień odwarstwienia siatkówki.

Kiedy już rozpozna się ten nowotwór, kluczowym elementem jest sprawdzenie, czy można w nim stwierdzić obecność mutacji RB1. W przypadku, gdy okaże się, że tak, dobrze byłoby zastanowić się nad przeprowadzeniem dalszych badań genetycznych.

Jakie są rokowania w przypadku siatkówczaka?

W przypadku siatkówczaka, rokowania mogą być bardzo różne. Zwykle standardowe terapie pomagają, gdy guz zostanie wykryty szybko, dlatego w przypadku jakichkolwiek wątpliwości warto zgłosić się na konsultację do okulisty dziecięcego. Co innego, jeśli postać jest już zaawansowana. Z wykorzystaniem odpowiednich metod, np. chemioterapii, można doprowadzić do zmniejszenia się nowotworu, który następnie będzie można w odpowiedni sposób leczyć miejscowo. Czasem, aby uratować życie pacjenta, konieczne jest usunięcie gałki ocznej.