Retinopatia wcześniacza – czym jest i jak się ją leczy?

Rozwój neonatologii znacząco przyczynił się do wzrostu przeżywalności skrajnie niedojrzałych wcześniaków oraz z bardzo małą masą urodzeniową ciała. Przekłada się to bezpośrednio na zwiększenie liczby dzieci borykających się z retinopatią.

Retinopatia wcześniacza – czym jest to schorzenie?

Retinopatia wcześniaków, w skrócie ROP  (Retinopathy of Prematurity) to schorzenie dotyczące unaczynienia siatkówki, która u urodzonych przedwcześnie dzieci nie rozwija się prawidłowo.  Prowadzi to do powstania proliferacji włóknisto-naczyniowych w siatkówce i ciele szklistym.  Rozwój naczyń siatkówki w życiu prenatalnym zaczyna się od 16 tygodnia życia i trwa do końca trwania prawidłowej ciąży. Jeśli dziecko rodzi się przedwcześnie rozwój unaczynienia siatkówki  jest niedokończony .  Wcześniaki często wymagają mechanicznej wentylacji, tlenoterapii biernej oraz w swej walce o życie niejednokroć przechodzą szereg ciężkich chorób, które to zaburzają prawidłowy rozwój siatkówki. Im bardziej niedojrzałe i małe dziecko tym większe ryzyko wystąpienia ROP o ciężkim przebiegu. Choroba ta stanowi poważny problem ponieważ nierozpoznana i nieleczona prowadzi do ślepoty.

Objawy kliniczne retinopatii wcześniaczej

Do najczęściej występujących objawów klinicznych, które mogą świadczyć o występowaniu u dziecka retinopatii wcześniaczej należą:

• Leukokoria – czyli zmiana koloru źrenicy na biały,
• Małoocze,
• Zezowanie,
• Oczopląs

Wyżej wymienione objawy występują wówczas kiedy choroba jest w zaawansowanym stadium i nie ma możliwości efektywnego leczenia z poprawą ostrości widzenia. Wczesne objawy retinopatii można wychwycić w specjalistycznym badaniu, które to wykonuje lekarz okulista zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Okulistycznego.

Wcześniaki  są poddawane obowiązkowym badaniom okulistycznym w 4, 8 oraz 12 tygodniu życia. Następnie w 12 miesiącu życia oraz 6 roku życia- w przypadku dzieci, które na ROP nie zachorowały. Jeśli jednak dotknęła ich ta choroba ilość i częstość wizyt jest ustalana indywidualnie w zależności od postępu choroby. Badanie polega na rozszerzeniu źrenic dziecka oraz oglądaniu dna oka przy pomocy rozwórek i odpowiedniej soczewki.

ROP dzieli się na 5 stadiów rozwojowych (ocenia je doświadczony okulista):

1. stadium – ostre odgraniczenie siatkówki unaczynionej od nieunaczynionej;

2. stadium –wałowate uwypuklenie linijnego brzegu;

3. stadium – proliferacje włóknisto-naczyniowe;

4. stadium – częściowe odwarstwienie siatkówki; 4A bez zajęcia plamki i 4B obejmujące plamkę; 5. stadium – całkowite odwarstwienie siatkówki. 

Jak przebiega terapia retinopatii wcześniaczej?

W większości przypadków ROP ustępuje samoistnie. Terapia polega na ścisłej kontroli w postaci badania dna oka dziecka i obserwacji. Pierwsze dwa stadia zazwyczaj ustępują samoistnie.

Jeśli jednak choroba rozwija się istnieją następujące sposoby jej leczenia:

• Koagulacja nieunaczynionych, obwodowych obszarów siatkówki czyli potocznie laseroterapia, która zapobiega rozwojowi patologicznej proliferacji i prowadzi do wycofania się już istniejącej.

• Kolejnym sposobem walki  z ROP jest krioterapia. Stosuje się ją wówczas kiedy występują krwawienia w ciele szklistym. Jest równie skuteczna jednak wg licznych badań obciążona większą ilością powikłań takich jak: krótkowzroczność, niedowidzenie czy gorsza końcowa ostrość wzroku.

• Innym sposobem zapobiegania rozwojowi retinopatii wcześniaczej jest podanie doszklistkowe anty-VEGF czyli leków, które hamują naczyniotworzenie.

Jeśli postać ROP jest zaawansowana i wystąpi odwarstwienie siatkówki stosuje się witrektomię.

Bardzo istotnym jest moment wdrożenia danej terapii. Czas ma tu ogromne znaczenie dlatego częstość i ilość badań ustalana jest przez doświadczonego okulistę indywidualnie. Wcześniaki mogą być badane raz na 2 lub 3 tygodnie bądź co kilka dni. Wszystko po to by uchwycić optymalny moment wdrożenia odpowiedniego leczenia. Nie istnieje profilaktyka retinopatii wcześniaczej dlatego szalenie ważna jest współpraca między neonatologiem i okulistą.

Jakie inne typy retinopatii wyróżniamy?

Oprócz retinopatii wcześniaków istnieją inne rodzaje tej choroby.

Przykład stanowi retinopatia cukrzycowa. Jak sama nazwa wskazuje jest powikłaniem cukrzycy, która powoduje zaburzenia w krążeniu w obrębie siatkówki co prowadzi do pogorszenia widzenia oraz nawet trwałej ślepoty. Kolejny przykład to CSR- czyli centralna surowicza retinopatia. Dotyczy głównie mężczyzn między 3 a 5 dekadą życia. Polega na gromadzeniu się płynu pod siatkówką. Badania diagnostyczne to OCT oraz angiografia fluoresceinowa. Leczenie ustala się  indywidualnie po przeanalizowaniu badań. Innymi przykładami omawianego schorzenia  są:

• Retinopatia barwnikowa
• Retinopatia słoneczna
• Retinopatia nadciśnieniowa.

We wszystkich przypadkach retinopatii znaczenie ma wczesne rozpoznanie do czego niezbędne jest dobrej jakości wyposażenie gabinetu, pozwalające jak najlepiej ocenić stan pacjenta oraz kompetentny okulista, który umiejętnie poprowadzi pacjenta ku jego dobrostanowi.