Przewlekłe suche oko – jak je leczyć?

Opracowała mgr Klaudia Polowiec

Zaburzenia powierzchni oka są grupą schorzeń o różnorodnych objawach i podłożu. Aktualnie przyjmuje się, że z problemem tym zmaga się nawet połowa światowej populacji. Najczęstszym rozpoznaniem zaburzeń powierzchni oka jest zespół suchego oka (ZSO), który poza dyskomfortem, dolegliwościami bólowymi, pogorszeniem samopoczucia pacjentów, zaburzeniami widzenia może powodować uszkodzenie powierzchni oka. Z uwagi na samonapędzający się mechanizm choroby suchego oka brak celnej diagnozy i dążenia do poprawy stanu klinicznego może prowadzić do jej zaostrzenia i cięższego przebiegu.

Czym jest przewlekłe suche oka i jakie są przyczyny jego powstawania?

Zespół suchego oka na podstawie jego patofizjologii jest klasyfikowany na postać związaną z niedoborem wodnej składowej filmu łzowego oraz związaną z nadmiernym odparowywaniem łez. Główną przyczyną nadmiernego odparowywania łez jest przewlekła niedrożność gruczołów Meiboma. Mówimy wtedy o dysfunkcji gruczołów Meiboma (MGD) – najczęstszej przyczynie ZSO, która dotyczy 38-68% pacjentów po 40 r.ż. Gruczoły Meiboma to ułożone w górnej i dolnej powiece łojowe gruczoły, których wydzielina – meibum – stabilizuje film łzowy zabezpieczając w ten sposób powierzchnię oka przed wysychaniem. Prawdopodobnie MGD najczęściej występuje w postaci zastoinowej. Dochodzi wtedy do zablokowania gruczołów w końcowej części na skutek ich przerostu, nadmiernej keratynizacji ich zakończeń oraz wzmożonej lepkości wydzielanego meibum. Zmiany frakcji filmu łzowego prowadzą do przewlekłego stanu zapalnego, który obejmując całą powierzchnię oka sprawia, że choroba ma charakter postępujący i samonapędzający się, co w konsekwencji czyni ją oporną na leczenie i może prowadzić do trwałego uszkodzenia powierzchni oka. [1,2]

Typowe objawy dysfunkcji gruczołów Meiboma – czyli kiedy zgłosić się do specjalisty

Uczucie suchości, pieczenie, podrażnienie, zaczerwienienie oczu oraz zaburzenia widzenia są typowymi objawami pojawiającymi się u pacjentów dotkniętych dysfunkcją gruczołów Meiboma. Ponadto w przebiegu zespołu suchego oka pojawia się także ból, uczucie ,,piasku pod powiekami”, łzawienie, a nawet światłowstręt. Dolegliwości najczęściej nasilają się pod koniec dnia powodując przewlekły dyskomfort. Takie objawy powinny skłaniać do wizyt okulistycznych rozszerzonych o badania diagnostyczne, dzięki którym możliwe jest ustalenie przyczyny choroby i wdrożenie odpowiedniego leczenia [2].

Jakie są dostępne metody leczenia przewlekłego suchego oka?

Fundamentalnym elementem terapii suchego oka jest substytucja łez kroplami pozbawionymi konserwantów oraz zawierającymi środki nawilżające (m.in. hialuronian, trehaloza, dekspantenol). Bardzo ważna jest regularna higiena brzegów powiek połączona z termoterapią, prawidłowe mruganie, przerwy podczas pracy w bliskich odległościach oraz stosowanie zdrowej diety wzbogaconej w kwasy tłuszczowe. W niektórych przypadkach w leczeniu przewlekłej choroby suchego oka stosuje się leki przeciwzapalne, zatyczki punktów łzowych lub krople autologiczne [1,2].

Nowoczesnym zestawem narzędzi służącym leczeniu zespołu suchego oka oraz dysfunkcji gruczołów Meiboma są metody terapeutyczne takie jak zabiegi rewitalizacji gruczołów Meiboma intensywnym światłem pulsacyjnym (IPL) połączone z fotobiostymulacją oraz zabiegi Lipiflow®. Dzięki nim możliwa jest odnowa struktur powierzchni oka w sposób skuteczny i nieinwazyjny. Zabiegi IPL połączone z termoterapią łączy w sobie urządzenie Eye-Light®. Wykorzystując termiczne impulsy pobudzane są nerwy otaczające gronka gruczołów Meiboma stymulując ich skurcz, co poprawia produkcję lipidów. Stosowanie zabiegów IPL skutkuje upłynnieniem meibum przez jego ogrzanie i fotomodulację gruczołów, tym samym niszczy patogeny oraz powoduje zmniejszenie poziomu markerów zapalnych we łzach. Inną metodą leczenia długotrwałych schorzeń powiek, w tym dysfunkcji gruczołów Meiboma oraz zespołu suchego oka powodowanego MGD jest leczenie z wykorzystaniem systemu termoterapii pulsacyjnej LipiFlow®.

Zabieg metodą LipiFlow® – na czym polega i jakie są efekty?

Urządzenie LipiFlow® składa się z jednostki sterującej/konsoli i podłączonych za pomocą przewodów jednorazowych sterylnych aktywatorów – po jednym dla każdego z oczu. Przed przystąpieniem do zabiegu pacjentowi podawane są krople znieczulające oraz oczyszczane są brzegi powiek. Następnie na każde z oczu pacjenta zakładany jest sterylny aktywator umieszczany pomiędzy rogówką a powiekami pacjenta. Całkowity czas trwania zabiegu to 12 minut. W tym czasie system pulsacji termicznej Lipiflow® dostarcza ciepło o temperaturze 42,5°C do wewnętrznej strony powieki przy jednoczesnym pulsacyjnym nacisku wywieranym na zewnętrzną część powieki. Podtrzymywanie stałej podwyższonej temperatury powiek prowadzi do upłynnienia zalegających, stwardniałych lipidów a stopniowe ciśnienie wywołujące ruch od początku kanalików do ich ujścia powoduje oczyszczanie i masaż gruczołów Meiboma. Takie działanie przywraca drożność gruczołów i usprawnia ich pracę. W efekcie następuje poprawa klinicznych objawów zespołu suchego oka i dysfunkcji gruczołów Meiboma, a pacjenci zgłaszają zmniejszenie odczuwanego dyskomfortu [3,4].

Obecny tryb życia, czyli wydłużony czas ekspozycji na urządzenia cyfrowe, praca w pomieszczeniach klimatyzowanych, choroby i leki przyjmowane ogólnie, zanieczyszczenia powietrza i wiele innych czynników sprawia, że liczba osób z chorobami powierzchni oka jest coraz większa, a ich niejednorodny charakter utrudnia rozpoznanie. Właściwe rozpoznanie przyczyny choroby suchego oka umożliwia wdrożenie odpowiedniego leczenia, a w konsekwencji zmniejszenie lub spowolnienie przebiegu choroby oraz co za tym idzie zminimalizowanie odczuwanych dolegliwości.

[1] TFOS DEWS II Report, [online: www.tfosdewsreport.org].
[2] Ambroziak A.M., Zaburzenia powierzchni oka [w:] ,,Okulistyka”, zeszyt 2’2013, ISSN 1505-2753
[3]Źródło internetowe: https://www.jnjvisionpro.com/products/eye-medicaldevices/lipiflow-treatment
[4] King’s Technology Evaluation Center (KiTEC), LipiFlow thermal pulsation treatment for dry eyes caused by blocked meibomian glands, dla National Institute for Health and Care Excellence, 2015.