Porównanie zespołu suchego oka spowodowanego dysfunkcją gruczołów Meiboma a zespołem Sjögrena*

Opracowała dr Agata Kurzawa

Zespół suchego oka (ZSO) to choroba o bardzo różnorodnej etiologii. Zdiagnozowanie głównej przyczyny leżącej u jej podstawy może być kluczem do sukcesu jej leczenia.

Wyróżniamy dwa podstawowe typy zespołu suchego oka: ten związany z nadmiernym wyparowywaniem łez i drugi- spowodowany niedostatecznym wydzielaniem przez gruczoł łzowy warstwy wodnej filmu łzowego. Najczęstszą przyczyną ZSO związanego z nadmiernym wyparowywaniem łez jest dysfunkcja gruczołów Meiboma. Sa to łojowe gruczoły znajdujące się w powiekach, których wydzielina stabilizuje film łzowy na powierzchni gałki ocznej, co zabezpiecza ją przed wysychaniem. Natomiast jedną z dość częstych przyczyn ZSO spowodowanego niedostatecznym wydzielaniem warstwy wodnej filmu łzowego jest zespół Sjögrena. Jest to autoimmunologiczna choroba, uszkadzająca gruczoły łzowe oraz ślinianki. Dysfunkcja gruczołów Meiboma i zespół Sjögrena to zupełnie inne jednostki chorobowe, o różnej etiologii, objawach i zupełnie innym leczeniu, jednak objawy oczne obu schorzeń są często
podobne.

Osoba z dysfunkcją gruczołów Meiboma będzie skarżyła się na suchość, podrażnienie i zaczerwienienie oczu oraz zamazujące się widzenie. Zdiagnozowanie dysfunkcji gruczołów Meiboma jest kilkustopniowe. Pierwszy krok jest bardzo prosty – wystarczy spojrzeć na twarz pacjenta. Jeśli obecny jest trądzik różowaty lub jęczmienie i gradówki w obrębie powiek – bardzo prawdopodobną przyczyną dolegliwości zespołu suchego oka u tej osoby jest dysfunkcja gruczołów Meiboma, ponieważ wszystkie te schorzenia moja podobne podłoże. Jeśli natomiast nie ma takich zmian skórnych – kolejnym krokiem jest ocena filmu łzowego – czas przerwania filmu łzowego krótszy niż 5 sekund jest silnym wskaźnikiem dysfunkcji gruczołów. Warto również ocenić stan gruczołów Meiboma w specjalnym badaniu – meibografii.

Analizator Powierzchni Oka ICP OSA TearScope/Meibograph, urządzenia do kompleksowej oceny warstw filmu łzowego dostępny w Świecie Oka.

Pozwala ono określić liczbę i przebieg gruczołów w obrębie każdej powieki. Prawidłowo powinno ich być około 40 w powiece górnej i około 30 w powiece dolnej, natomiast u osoby z dysfunkcja gruczołów można zaobserwować zmniejszenie ich liczby, nawet do całkowitego ich zaniku. Najważniejszym punktem w diagnozie dysfunkcji gruczołów Meiboma jest bezpośrednia ocena gruczołów w lampie szczelinowej. Przy delikatnym ucisku na brzeg wolny powieki można zaobserwować – u zdrowej osoby – wydostawanie się przejrzystej tłuszczowej wydzieliny. U osoby z dysfunkcją gruczołów wydzielina będzie żółtawa i gęsta, wydostająca się z trudem z ujść gruczołów, w cięższych przypadkach wyglądająca jak pasta do zębów, aż do całkowitego zatkania gruczołów i braku wydzieliny przy ucisku.

W przypadku dysfunkcji gruczołów Meiboma terapia polega na regularnym i systematycznym stosowaniu ciepłych okładów na powieki, a następnie specjalnym masażu powiek- w celu odczopowania pozatykanych ujść gruczołów i usunięciu zalegającej w nich wydzieliny. Bardzo pomocne są również serie zabiegów intensywnym światłem pulsowym (intense pulsed light -IPL), które poprawia funkcjonowanie gruczołów.

Laser IPL EYE-LIGHT Terapia Zespołu Suchego Oka dostępna w Świecie Oka.

Podobnie jak w dysfunkcji gruczołów Meiboma, w Zespole Sjögrena nie ma jednego testu diagnostyczego dla rozpoznania choroby – rozpoznaje się ją na podstawie zestawu objawów klinicznych i wyników testów. Osoba z zespołem Sjögrena zwykle będzie skarżyła się na pieczenie i kłucie oczu, na uczucie piasku w oczach. Równocześnie często występują także objawy pozaoczne, jak suchość w jamie ustnej, pękanie i bolesność języka, bóle stawów, wysypki skórne, czy przewlekły suchy kaszel. Objawy nie są specyficzne i rozwijają się stopniowo, często pacjent może nawet nie być ich świadomy i nie wspomnieć o nich podczas badania okulistycznego.

Dlatego osoby z zespołem suchego oka, poza zadaniem im podstawowych pytań i kwestionariuszy do wypełnienia, warto zapytać także czy:

• mają problemy z przełykaniem?
• mają trudności podczas mówienia?
• mają uczucie suchości w jamie ustnej utrzymujące się dłużej niż przez ostatnie 3 miesiące?
• muszą budzić się w nocy, żeby napić się wody z powodu suchości w ustach?

Potwierdzenie suchości w jamie ustnej u osoby z zespołem suchego oka, jest kamieniem milowym w diagnozie zespołu Sjögrena. Wg badań u 93% osób z zespołem Sjögrena występują jednocześnie dolegliwości zespołu suchego oka oraz suchość w jamie ustnej. Zespół Sjögrena powinien być podejrzewany w każdym przypadku zespołu suchego oka związanego z niedostatecznym wydzielaniem warstwy wodnej filmu łzowego, a do stwierdzenia tej postaci ZSO stosujemy test Schirmera. Wynik niższy niż 5 mm w teście Schirmera wskazuje na niedostateczne wydzielanie warstwy wodnej filmu łzowego. Przy podejrzeniu zespołu Sjögrena należy wykonać biopsję gruczołu ślinowego mniejszego i gruczołu łzowego, badania śliny oraz testy serologiczne. Typowe przeciwciała dla zespołu Sjögrena to anty-SS-A (anty-Ro) i anty-SS-B (anty-La), często dodatni jest również czynnik reumatoidalny (RF). Leczenie zespołu Sjögrena polega na łagodzeniu dolegliwości wynikających z suchości oczu i jamy ustnej. Leczenie przyczynowe choroby nie jest możliwe. W celu zmniejszenia dolegliwości zespołu suchego oka stosuje się krople nawilżające, krople z surowicy własnej, krople z cyklosporyną, natomiast ogólnosystemowo podaje się leki immunosupresyjne.

Zespół suchego oka to choroba o bardzo różnej etiologii. Dla prawidłowego jej leczenia ważne jest określenie przyczyny, która leży u jej podstawy.

* na podstawie artykułu “Getting to the root of dry eye: know clues to MGD, Sjögren’s diagnosis” Dry eye awareness, Ophthalmology Times, July 9, 2019