Maska masce nierówna

Powszechnie wiadomo, że stosowanie osłony na usta i nos zmniejsza ryzyko zakażenia drobnoustrojami przenoszonymi drogą kropelkową. Osłona taka stanowi fizyczną barierę dla przedostania się kropelek śliny zawierających patogenne drobnoustroje do dróg oddechowych. Jednak w większym stopniu osłona ta ogranicza rozsiewanie skażonych kropelek z dróg oddechowych osoby, która ją nosi. Czyli noszenie osłony ust i nosa przez daną osobę zmniejsza ryzyko zakażenia głównie dla osób trzecich, przebywających w pobliżu.

Od 16 kwietnia w Polsce obowiązuje nakaz zasłaniania ust i nosa w miejscach publicznych. Nie trzeba do tego używać specjalistycznych maseczek, może to być zwykły materiał przesłaniający usta i nos. Z uwagi na ogromne niedobory środków ochrony indywidualnej, jak na przykład specjalistycznych maseczek, nie należy zmniejszać dodatkowo dostępności tych środków osobom o zwiększonym ryzyku zakażenia, które są niezbędne w opanowywaniu epidemii COVID-19, czyli pracownikom ochrony zdrowia. Dlatego nie zaleca się osobom, które mogą w trakcie epidemii pozostać w domach i pracować zdalnie, kupować specjalistycznych, trudno obecnie dostępnych maseczek.

Specjalistyczne maseczki ochronne, wraz z kombinezonami, jednorazowymi rękawiczkami oraz przyłbicami są podstawą wyposażenia ochronnego dla pracowników ochrony zdrowia. Są rożne typy maseczek ochronnych. Dwa podstawowe rodzaje to maseczki chirurgiczne oraz maseczki półfiltrujące (filtering face piece, FFP). Maseczki chirurgiczne składają się z 3 warstw: wewnętrznej miękkiej warstwy absorbującej, środkowej warstwy z polipropylenu (ta warstwa stanowi fizyczną barierę dla dużych cząstek zakaźnych, większych niż 5 mikrometrów) oraz zewnętrznej hydrofobowej tkaniny. Średnica wirusów mierzona jest w nanometrach, czyli mają one znacznie mniejsze rozmiary niż pory w maseczce chirurgicznej; średnica wirusa SARSCoV2 to 60-140 nanometrów. Jednak cząstki wirusa znajdują się w większych kropelkach wydzieliny z dróg oddechowych i to dla nich barierą fizyczną będzie maseczka. Prawidłowo założona maseczka powinna ściśle przylegać do grzbietu nosa i policzków, nie może ona luźno odstawać, ani przy swojej górnej, ani przy dolnej krawędzi. Prawidłowo noszona maska chirurgiczna zmniejsza ryzyko zakażenia 6-krotnie. Trzeba jednak pamiętać, że nie nadaje się ona do długiego noszenia, ponieważ nabiera wilgoci, a wtedy przestaje stanowić fizyczną barierę ochronną. Dlatego powinna być zdejmowana po kilkunastu minutach od założenia. Jest to maska jednorazowa, po zdjęciu należy ją wyrzucić.

Maseczki półfiltrujące posiadają dodatkową ochronę w postaci specjalnego filtra, który w wyższym stopniu niż maseczka chirurgiczna zabezpiecza przed przepuszczaniem czynników zakaźnych przenoszonych drogą kropelkową. W Europie dostępne są 3 kategorie masek półfiltrujących: FFP1, FFP2 i FFP3. Maski FFP3 zapewniają najwyższy stopień ochrony, posiadają one specjalne atesty dla 99% nieprzepuszczalności partykuł o wielkości od 100 do 5000 nanometrów, wliczając w to małe kropelki z dróg oddechowych. Maseczki FFP1 nie przepuszczają 80% szkodliwych cząstek przenoszonych drogą kropelkową, a maseczki FFP2 94% (dla cząstek o wymiarach od 300 nanometrów). W Stanach Zjednoczonych dostępna jest maseczka z filtrem N95, która pod kątem stopnia zatrzymywania cząsteczek jest zbliżona do maski FFP2 (nie przepuszcza 95% szkodliwych cząstek z powietrza).

Maseczki półfiltrujące mogą być jedno- lub wielorazowe. Jednorazowe podlegają utylizacji po każdym użyciu, wielorazowe powinny mieć regularnie wymieniany filtr (co 28 dni lub częściej). Natomiast maseczki wielorazowe materiałowe powinny być prane po każdym użyciu, w temperaturze minimum 60 stopni, zaleca się również ich prasowanie po wypraniu.

Należy pamiętać, że żadna maseczka nie zapewnia 100% ochrony przed zakażeniem. Każda maseczka, aby była skuteczna na tyle, na ile wynika z jej charakterystyki, musi być przede wszystkim prawidłowo noszona, zakładana i zdejmowana. Nie wolno dotykać maseczki oraz twarzy w trakcie jej noszenia. W przypadku noszenia okularów muszą być one zakładane na maseczkę, maseczka powinna dokładnie przylegać do twarzy. Po zdjęciu maseczki należy dokładnie umyć ręce oraz je zdezynfekować. Stosowanie maseczki nie zwalnia ze stosowania innych środków zapobiegających zakażeniu, takich jak częste mycie rak, oraz zachowywanie min. 2 metrów odległości od innych osób.

Wciąż nie ma konsensusu odnośnie konieczności powszechnego zasłaniania ust i nosa w trakcie pandemii COVID19 na świecie. Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób Zakaźnych (CDC, Stany Zjednoczone) oraz Ministerstwo Zdrowia w Polsce uważają, że każda osoba w przestrzeni publicznej powinna mieć osłonę ust i nosa, aby spowolnić rozprzestrzenianie się wirusa. Według tych wytycznych, do zasłaniania ust i nosa nie musi służyć specjalistyczna maseczka, wystarczy okrycie twarzy szalikiem, chustą czy uszytą materiałową maseczką wielorazową. Maski chirurgiczne oraz półfiltrujące powinny być zarezerwowane dla pracowników ochrony zdrowia, z uwagi na ich wysokie ryzyko zakażenia oraz występujące obecnie trudności z dostępnością tych maseczek.

Natomiast Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wciąż podtrzymuje stanowisko, że maseczki powinny być przeznaczone tylko dla pracowników medycznych, osób chorych na COVID19 oraz osób opiekujących się podejrzanymi o zakażenie SARSCoV2. Argumentuje to tym, że samo noszenie maseczki nie zapewnia ochrony przed zakażeniem, może za to dawać złudne poczucie bezpieczeństwa. Zawsze muszą być stosowane równolegle inne środki zapobiegawcze, przede wszystkim higiena rąk.

* Opracowano na podstawie:

1. “Controversies regarding mask usage in ophthalmic units in theUnited Kingdom during the COVID-19 pandemic”, Hasan Naveed, Yarrow Scantling-Birch, Hanbin Lee, Mayank A. Nanavaty, 9 April 2020, The Royal College of Ophthalmologists.
2. “Advice on the use of masks in the community, during home care, and in health care settings in the context of COVID-19: interim guidance”, 19 March 2020, World Health Organization.
3. https://www.cdc.gov/niosh/npptl/pdfs/UnderstandDifferenceInfographic-508.pdf

Photo by Ashkan Forouzani/Unsplash