Laserowe usuwanie mętów ciała szklistego (Witreoliza)

Autor: Patryk Cierpiał

Jeszcze kilkadziesiąt lat temu, męty ciała szklistego były czymś, do czego pacjent był zmuszony przywyknąć. Nie były uważane przez środowisko lekarskie za znaczący problem, a metody ich leczenia były mocno ograniczone. Najczęściej zalecano jedynie obserwację zmian, licząc, że osiądą poniżej osi optycznej i nie będą zakłócać widzenia. W obecnych czasach jest jednak inaczej, badania wykazały, że męty stanowią poważny problem dla pacjentów i znacząco obniżają jakość życia, co skłoniło do poświęcenia im większej uwagi¹. Poskutkowało to rozwinięciem się nowych metod leczenia, takich jak witreoliza laserowa, które dają pacjentom szansę na odzyskanie ostrego i komfortowego widzenia. Nagłe pojawienie się licznych mętów przed oczami zawsze wymaga konsultacji specjalisty oraz badania USG gałek ocznych. 

Czym są męty ciała szklistego i jakie są przyczyny ich występowania 

Męty w oku, często określane jako mroczki czy „latające muszki”, są złogami zlokalizowanymi w tylnej części gałki ocznej, nazywanej ciałem szklistym. Jest ono zbudowane w 98% z wody oraz kolagenu i kwasu hialuronowego, tworzących swego rodzaju rusztowanie. Taki skład nadaje ciału szklistemu charakterystykę idealnie przejrzystego żelu, zapewniającego swobodny przepływ światła w głąb gałki ocznej. Niestety, w wyniku procesów degeneracyjnych i zapalnych wiązania pomiędzy kolagenem i kwasem hialuronowym mogą ulegać stopniowemu rozłączaniu. Prowadzi to do upłynnienia ciała szklistego i tworzenia się skupisk kolagenu, czyli właśnie mętów mogących zakłócać widzenie. I choć sporadyczne odkładanie się takich złogów jest zupełnie naturalne i niegroźne dla zdrowia, może znacząco wpłynąć na jakość widzenia i komfort życia. 

W jaki sposób objawiają się męty ciała szklistego 

Męty zakłócają i rozpraszają światło padające na siatkówkę. Efektem tego są ruchome ciemne linie i punkty, szczególnie widoczne podczas patrzenia na jasne obiekty, takie jak niebo czy ekran komputera. Zmniejszają również postrzegany kontrast obrazu, zwłaszcza przy ich centralnym położeniu. Męty w ciele szklistym mogą przyjmować wiele postaci, spośród których wyróżnia się: 

• Nitki – najczęściej występujące u młodych osób. Często zbierają się w grupy i tworzą struktury podobne do pajęczyn. W zależności od swojej budowy i położenia mogą być leczone witreolizą laserową. 

• Męty rozproszone – przypominające chmury, zgrupowania bardzo drobnych mętów, zazwyczaj występujące u starszych pacjentów. Często nie nadają się do leczenia terapią laserową. 
• Pierścień Weissa – szczególna odmiana mętu ciała szklistego, powstała w wyniku odłączenia ciała szklistego od okolicy tarczy nerwu wzrokowego. Jest dużym włóknistym zmętnieniem, skutecznie leczonym witreolizą. 

W większości przypadków, męty ciała szklistego są skąpoobjawowe i nie wpływają znacząco na wzrok pacjenta. Nawet do 76% osób zgłasza ich okresowe występowanie, ale jakiekolwiek zaburzenia widzenia z tego powodu są obecne u zaledwie 33% badanych². Jednak u niektórych pacjentów zaburzenia widzenia spowodowane mętami są bardzo nasilone i wymagają interwencji leczniczej. 

Dostępne metody leczenia mętów ciała szklistego 

Istnieją trzy metody usuwania mętów ciała szklistego. Najskuteczniejszą z nich jest witrektomia, polegająca na usunięciu części szklistki, a razem z nią, mętów. Jest to jednak inwazyjna metoda przeprowadzana w warunkach sali operacyjnej, wiążąca się nawet z ryzykiem utraty wzroku. Inną możliwością są techniki farmakologiczne mające rozpuścić złogi kolagenu. Te w przyszłości mogą zrewolucjonizować podejście do leczenia mętów ciała szklistego, ale niestety nadal pozostają w fazie badań.  

Trzecią metodą jest witreoliza laserowa. Ta nieinwazyjna technika jest skierowana do pacjentów, u których męty znacząco pogarszają jakość wzroku, ale nie są na tyle dotkliwe, by decydować się na witrektomię. Jest to bezpieczny zabieg, odznaczający się bardzo niskim ryzykiem powikłań, a więc idealny dla pacjentów z nasilonymi objawami, starających się uniknąć niepotrzebnego narażenia podczas alternatywnego zabiegu, jakim jest witrektomia. 

Na czym polega i jak przebiega zabieg witreolizy 

Laseroterapia mętów polega na odparowywaniu złogów kolagenu, tak by całkowicie je usunąć lub rozbić na fragmenty, które nie będą zaburzały widzenia. Używany jest do tego specjalistyczny laser neodymowo yagowy (Nd:YAG). Bezpośrednio przed rozpoczęciem zabiegu do worka spojówkowego zostają podane krople znieczulające, przed okiem umieszczana jest soczewka, a laser zostaje wycelowany w męty stanowiące przeszkodę dla światła wpadającego do oka. Następnie, setkami nanosekundowych impulsów wiązki laserowej, dostarczana jest energia, która niszczy męty. Czas trwania takiego zabiegu to około 10 minut, a po jego zakończeniu może wystąpić przejściowy dyskomfort, zaczerwienienie i pogorszenie ostrości wzroku. Zauważalne mogą być również czarne punkty spowodowane odparowywaniem złogów. Efekt poprawy po zabiegu zależny jest od pacjenta oraz struktury złogów, czasami widoczny jest już po pierwszym zabiegu, ale do uzyskania pełnej poprawy potrzebne są zazwyczaj 2-4 sesje. 

Wskazania i przeciwskazania do wykonania zabiegu witreolizy 

Przed przystąpieniem do zabiegu laserowego pacjent musi przejść kwalifikację. Podczas takiej wizyty wykonywana jest ocena dna oka i szklistki w mikroskopie, przeprowadzone zostaje badanie ultrasonograficzne gałki ocznej (USG), a jeśli męty zlokalizowane są blisko siatkówki, również badanie optycznej koherentnej tomografii dna oka (OCT). Ma to na celu dokładne zlokalizowanie mętów i wybranie złogów, które najlepiej odpowiedzą na leczenie oraz upewnienie się, że nie ma przeciwwskazań do wykonania zabiegu.  

Laserowe usuwanie mętów jest najbardziej skuteczne wobec dużych, pojedynczych zmian, szczególnie pierścienia Weissa. Leczenie bardziej rozproszonych złogów jest zdecydowanie trudniejsze i daje gorsze efekty. Występuje również wiele czynników, które mogą zdyskwalifikować pacjenta z zabiegu. Retinopatia cukrzycowa, zapalenie ciała szklistego lub odwarstwienie siatkówki to tylko niektóre ze stanów, w których mogą pojawiać się męty ciała szklistego, a stanowią poważne przeciwwskazania do zabiegu witreolizy. 

Laseroterapia mętów jest metodą, która w ciągu ostatnich lat cieszy się coraz większym zainteresowaniem, zarazem wśród lekarzy, jak i pacjentów. Rosnąca popularność tej metody leczenia pozwoliła na jej dalsze rozwijanie i ulepszanie, a dzięki nowoczesnemu sprzętowi znacznie rozszerzył się zakres mętów, które mogą być skutecznie leczone. Nareszcie pacjenci, którzy wcześniej pozostawali poza zasięgiem innych technik, mogą pozbyć się uciążliwych objawów i cieszyć się komfortowym widzeniem przez wiele lat.

1. Katsanos, A. et al. (2020) ‘Safety and efficacy of YAG laser vitreolysis for the treatment of vitreous floaters: An overview’, Advances in Therapy, 37(4), pp. 1319–1327. doi:10.1007/s12325-020-01261-w. 

2. Garcia, G.A. et al. (2016) ‘Degradation of contrast sensitivity function following posterior vitreous detachment’, American Journal of Ophthalmology, 172, pp. 7–12. doi:10.1016/j.ajo.2016.09.005.  

3. Milston, R., Madigan, M.C. and Sebag, J. (2016) ‘Vitreous floaters: Etiology, diagnostics, and Management’, Survey of Ophthalmology, 61(2), pp. 211–227. doi:10.1016/j.survophthal.2015.11.008.  

4. Singh, I.P. (2020) ‘Modern vitreolysis—YAG laser treatment now a real solution for the treatment of symptomatic floaters’, Survey of Ophthalmology, 65(5), pp. 581–588. doi:10.1016/j.survophthal.2020.02.006.