Kurza ślepota – pogorszenie widzenia po zmroku: przyczyny, objawy, leczenie 

Autor: Marta Soczek

Kurza ślepota, znana również jako ślepota zmierzchowa, to zaburzenie widzenia, które objawia się pogorszeniem widzenia w warunkach słabego oświetlenia, a zwłaszcza po zmroku. Problem ten nasila się szczególnie w okresie jesienno-zimowym, kiedy dni stają się coraz krótsze, a wieczór zapada wcześniej, co zwiększa potrzebę dobrej widoczności po zmroku. Pogorszenie widzenia nocą może znacząco wpływać na nasze codzienne funkcjonowanie, zwłaszcza podczas prowadzenia pojazdów lub poruszania się w słabo oświetlonych miejscach. W niniejszym artykule omówimy objawy kurzej ślepoty, przyczyny jej występowania oraz dostępne metody leczenia, które mogą poprawić komfort życia u pacjentów zmagających się z tym schorzeniem. 

Czym jest kurza ślepota i w jaki sposób się objawia?

Kurza ślepota, czyli nyktalopia, to zaburzenie, które utrudnia widzenie w słabych warunkach oświetleniowych, zwłaszcza po zmroku. W naturalnych warunkach oczy przystosowują się do ciemności, umożliwiając stosunkowo dobre widzenie przy ograniczonej ilości światła. U osób dotkniętych nyktalopią ten proces adaptacyjny jest zaburzony, co prowadzi do wyraźnego pogorszenia zdolności widzenia w ciemności.  

Najczęstszymi objawami kurzej ślepoty są trudności z dostrzeganiem obiektów po zmroku lub w słabo oświetlonych pomieszczeniach. Osoby cierpiące na omawiane schorzenie mają także problemy z szybkim dostosowaniem się do nagłych zmian w oświetleniu, między innymi przy wyjściu z jasnego pomieszczenia do zaciemnionego miejsca. Utrudnia to wykonywanie codziennych czynności, takich jak bezpieczne poruszanie się nocą czy prowadzenie pojazdów. U osób bez problemów z widzeniem oczy szybko dostosowują się do ciemności, jednak w przypadku kurzej ślepoty proces ten jest znacznie spowolniony lub niepełny. Dodatkowo, pacjenci z tym schorzeniem mogą być bardziej wrażliwi na nagłe źródła światła, takie jak reflektory samochodowe, co jeszcze bardziej utrudnia widzenie w nocy. Inne możliwe objawy obejmują trudności z rozpoznawaniem kształtów, zmniejszoną ostrość widzenia oraz uczucie zmęczenia oczu w słabym oświetleniu. 

Kurza ślepota nie jest samodzielną chorobą – często towarzyszy innym schorzeniom lub niedoborom określonych witamin. Wczesne rozpoznanie objawów jest kluczowe dla skutecznej diagnozy i leczenia tego zaburzenia. 

Przyczyny pogorszenia widzenia po zmroku

Występowanie kurzej ślepoty może mieć wiele różnych przyczyn, które często związane są z innymi schorzeniami oczu lub niedoborami w organizmie.  

Jedną z jej głównych przyczyn jest niedobór witaminy A, która odgrywa kluczową rolę w procesach widzenia. Witamina A jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania pręcików, czyli komórek nerwowych, które znajdują się w siatkówce oka i odpowiadają za widzenie w słabym świetle oraz w ciemności. Niedobór witaminy A może prowadzić do wystąpienia znacznych trudności z prawidłowym widzeniem po zmroku. 

Zaćma, czyli związane z procesem starzenia zmętnienie naturalnej soczewki wewnątrzgałkowej pacjenta, także znacząco wpływa na występowanie problemów z widzeniem po zmroku. W warunkach słabego oświetlenia zmętniała soczewka nie przepuszcza wystarczającej ilości światła do głębszych warstw oka, a finalnie do siatkówki, odpowiadającej za prawidłowe przetwarzanie bodźców świetlnych na impulsy nerwowe przekazywane do mózgu, tworząc widziany przez nas obraz.  Osoby cierpiące na zaćmę często zauważają, że ich zdolność widzenia w nocy jest znacznie ograniczona przez obecność zamglenia. 

Innym czynnikiem wpływającym na pogorszenie widzenia nocnego i przy słabym oświetleniu jest jaskra. Jest to choroba narządu wzroku, która uszkadza nerw wzrokowy, prowadząc do jego zaniku, a w efekcie nieodwracalnej ślepoty. Spowodowana jest m.in. podwyższonym ciśnieniem wewnątrzgałkowym. Utrata widzenia peryferyjnego, charakterystyczna dla jaskry, może prowadzić do trudności w widzeniu w ciemności, ponieważ zmniejsza pole widzenia i zdolność oczu do adaptacji do zmiennych warunków świetlnych. 

Krótkowzroczność również może wpływać na pogorszenie widzenia po zmroku. U osób krótkowzrocznych, które mają trudności z widzeniem na odległość, problem może się nasilać w słabym oświetleniu, ponieważ zmniejszona ostrość widzenia, kontrastowość i trudności w adaptacji wzroku do ciemności prowadzą do problemów z widzeniem zmierzchowym. 

Kolejnym, bardziej złożonym schorzeniem, które może prowadzić do kurzej ślepoty, jest zwyrodnienie barwnikowe siatkówki. Jest to choroba genetyczna, która powoduje stopniową degenerację komórek siatkówki (pręcików) odpowiedzialnych za widzenie w ciemności. Zwyrodnienie barwnikowe siatkówki często zaczyna się od trudności z widzeniem po zmroku, z czasem prowadząc do utraty widzenia peryferyjnego, a w najbardziej zaawansowanych przypadkach nawet do ślepoty. 

Jednym z przykładów chorób dziedzicznych prowadzących do kurzej ślepoty jest zespół Ushera. Jest to schorzenie, które łączy w sobie stopniową utratę słuchu z postępującymi problemami ze wzrokiem, zwłaszcza w słabym oświetleniu. Pogorszenie widzenia po zmroku jest jednym z wczesnych objawów tej choroby. 

Wszystkie te schorzenia, zaczynając od niedoborów witamin, przez choroby oczu, aż po wady refrakcji mogą prowadzić do wystąpienia kurzej ślepoty. Zidentyfikowanie jej przyczyny przez specjalistę ochrony wzroku jest kluczowe dla obrania prawidłowego leczenia i poprawy jakości życia pacjentów. 

Diagnostyka kurzej ślepoty

Diagnostyka kurzej ślepoty wymaga kompleksowego podejścia, które obejmuje zarówno badania okulistyczne, jak i szczegółową analizę historii medycznej pacjenta.  

Pierwszym krokiem w diagnostyce nyktalopii jest przeprowadzenie przez specjalistę dokładnego wywiadu medycznego, podczas którego okulista pyta o objawy, takie jak trudności z widzeniem po zmroku, czas ich występowania, a także o ewentualne schorzenia towarzyszące. Ważne jest ustalenie czy pacjent cierpi na inne choroby oczu, jak jaskra, zaćma, czy zwyrodnienie barwnikowe siatkówki, oraz czy w jego rodzinie występują dziedziczne schorzenia wzroku, takie jak zespół Ushera. 

Jednym z podstawowych badań jest badanie dna oka, które pozwala specjaliście na ocenę stanu siatkówki, nerwu wzrokowego oraz wewnątrzgałkowych naczyń krwionośnych. Kolejną istotną metodą diagnostyczną jest ocena pola widzenia, czyli perymetria. Umożliwia ona określenie, czy w polu widzenia pacjenta występują ubytki, co może świadczyć o chorobach takich jak jaskra lub zwyrodnienie barwnikowe siatkówki. W bardziej zaawansowanych przypadkach okulista może zalecić badanie elektrofizjologiczne, takie jak elektroretinografia (ERG). Badanie to mierzy aktywność elektryczną siatkówki w odpowiedzi na ukazywane bodźce świetlne i może zdiagnozować zaburzenia w funkcjonowaniu pręcików, odpowiedzialnych za widzenie w słabym oświetleniu i po zmroku. Elektroretinografia jest szczególnie przydatna w diagnostyce chorób dziedzicznych. W przypadku podejrzenia, że przyczyną kurzej ślepoty może być niedobór witaminy A, lekarz może zlecić badanie krwi w celu oceny poziomu tej witaminy.  

Podsumowując, diagnostyka kurzej ślepoty obejmuje szeroki zakres badań, które umożliwiają szczegółową ocenę stanu zdrowia oczu. Połączenie wyników badań okulistycznych, testów elektrofizjologicznych oraz analizy historii medycznej pacjenta pozwala specjaliście ochrony wzroku na postawienie trafnej diagnozy i zaplanowanie odpowiedniego leczenia. 

Kurza ślepota – leczenie

Leczenie kurzej ślepoty zależy od przyczyny, która prowadzi do problemów z widzeniem po zmroku, dlatego kluczowym aspektem leczenia jest dokładna diagnoza, która pozwala dobrać odpowiednie podejście terapeutyczne: 

1. Jeśli przyczyną kurzej ślepoty jest niedobór witaminy A, podstawową metodą leczenia jest jej suplementacja. Wprowadzenie odpowiedniej suplementacji może szybko poprawić jakość widzenia po zmroku. Poza suplementami zaleca się także wprowadzenie do diety produktów bogatych w witaminę A, takich jak marchew, bataty, brokuły, szpinak, żółtka jaj czy wątróbka.  

2. Gdy kurza ślepota jest wynikiem zaćmy, wtedy leczenie obejmuje chirurgiczne usunięcie zmętniałej własnej soczewki wewnątrzgałkowej pacjenta i zastąpienie jej sztuczną. Operacja zaćmy znacząco poprawia zdolność widzenia pacjentów, również w warunkach niskiego oświetlenia. 

3. W przypadku chorób takich jak jaskra, leczenie koncentruje się na obniżeniu ciśnienia wewnątrzgałkowego, co może zahamować dalsze uszkodzenia nerwu wzrokowego i poprawić widzenie peryferyjne, które jest kluczowe dla orientacji w ciemności. 

4. U pacjentów cierpiących na genetyczne choroby gałki ocznej, takie jak zwyrodnienie barwnikowe siatkówki, leczenie jest nieco bardziej złożone. Obecnie nie istnieje metoda, która pozwalałyby na całkowite wyleczenie tego schorzenia, jednak badania nad nowoczesnymi terapiami, w tym nad terapią genową, dają nam nadzieję na przyszłość. Terapia genowa, która ma na celu naprawę uszkodzeń genetycznych w siatkówce oka, jest testowana w badaniach klinicznych i może w przyszłości odegrać kluczową rolę w leczeniu kurzej ślepoty.  

5. Osoby z krótkowzrocznością, które mają problemy z widzeniem po zmroku, mogą poprawić wzrok dzięki odpowiedniej korekcji tej wady wzroku, na przykład poprzez okulary lub soczewki kontaktowe dobrane przez specjalistę z zakresu optometrii.  

W niektórych przypadkach stosowane są specjalistyczne soczewki lub okulary z filtrem wspomagające widzenie w słabych warunkach oświetleniowych. Filtry te mogą poprawiać kontrast oraz redukować olśnienia, co ułatwia pacjentom widzenie nocne.  

Podsumowując, kurza ślepota to schorzenie objawiające się trudnościami z widzeniem po zmroku i w słabym oświetleniu. Jej przyczyny mogą być różne, od niedoboru witaminy A, przez zaćmę, jaskrę, krótkowzroczność, aż po genetyczne schorzenia siatkówki. Objawy nyktalopii mogą znacząco wpływać na komfort życia chorego, jednak dostępne są różne metody leczenia, które mają na celu poprawę jakości życia pacjentów.  

Jeżeli doświadczasz problemów z widzeniem po zmroku, warto skonsultować się z lekarzem okulistą, który przeprowadzi odpowiednie badania i zaproponuje najlepszą formę terapii. W niektórych przypadkach konieczna może być konsultacja ze specjalistą od chorób siatkówki (w Centrum Okulistycznym Świat Oka jest to dr hab. n. med. Joanna Gołębiewska, prof. UŁa). Wczesna diagnoza i podjęcie odpowiedniego leczenia mogą znacząco poprawić jakość widzenia i codziennego funkcjonowania, dlatego nie zwlekaj z wizytą u specjalisty!  

Bibliografia

1. Christina Zeitz, Anthony G Robson, Isabelle Audo, Congenital stationary night blindness: an analysis and update of genotype-phenotype correlations and pathogenic mechanisms; Progress in Retinal and Eye Research, Volume 45, March 2015 

2. Angela H Kim, Pei-Kang Liu, Yin-Hsi Chang, Eugene Yu-Chuan Kang, Hung-Hsuan Wang […], Congenital Stationary Night Blindness: Clinical and Genetic Features; International Journal of Molecular Sciences, November 2022