Koronawirus w okulistyce

Pojawienie się nowego koronawirusa SARS-CoV2 w grudniu 2019 roku i wywoływana przez niego choroba COVID-19 (coronavirus disease 2019) stały się ogromnym międzynarodowym wyzwaniem dla opieki zdrowotnej na świecie. Początkowo wirus lawinowo szerzył się w Chinach, stopniowo rozszerzając swój zasięg na wiele innych krajów świata. Sytuacja epidemiologiczna wciąż się zmienia, wirus rozszerza swój zasięg, infekując coraz więcej osób na całym świecie.

Choroba COVID-19 nie ma tak wysokiego wskaźnika śmiertelności jak choroby wywoływane przez inne niedawno odkryte koronawirusy: SARS (Severe Acute Respiratory Syndrome) i MERS (Middle East Respiratory Syndrome). Wskaźnik śmiertelności COVID-19 to około 3.4% (według danych w dniu 10 marca 2020). W przypadku SARS wynosi on 7%, a MERS 35%. Jednak COVID-19 jest chorobą o wyższej zakaźności. Jest to spowodowane tym, że w przypadku COVID-19 również osoby z bezobjawową infekcją mogą przez wiele dni, a prawdopodobnie nawet tygodni być źródłem zakażenia dla innych osób. Większość osób zakażonych SARS-CoV2 będzie miała łagodny lub bezobjawowy przebieg choroby (około 80%). Największe ryzyko ciężkiego przebiegu choroby występuje u osób starszych oraz u osób obciążonych innymi chorobami przewlekłymi. A jednak również wielu pracowników opieki zdrowotnej zmarło w przebiegu COVID-19, włączając 33-letniego lekarza okulistę z Wuhan w Chinach, dr Li Wenliang, MD, który jako jeden z pierwszych lekarzy na świecie alarmował o pojawieniu się nowego koronawirusa.

Okuliści to grupa specjalistów medycznych obarczona wysokim ryzykiem zakażenia nowym koronawirusem, z uwagi na bliski kontakt fizyczny z pacjentem podczas badania okulistycznego. COVID-19 może powodować również zapalenie spojówek, co więcej możliwe jest przenoszenie się wirusa przez kontakt aerozolu zawierającego wirusa ze spojówkami. Zapalenie spojówek nie jest jednak powszechnym objawem COVID-19. Wg danych z badania naukowego, opublikowanego w New England Journal of Medicine, wśród 1099 pacjentów z laboratoryjnie potwierdzoną chorobą COVID-19 z 30 szpitali w Chinach, tylko 9 miało zapalenie spojówek. Co daje 0.8% występowania zapalenia spojówek w COVID-19**. Jednak z uwagi na możliwość przenoszenia się wirusa przez kontakt ze spojówkami, WHO (World Health Organisation) zaleca nie tylko ochronę ust i nosa, ale również oczu podczas kontaktu z osobą potencjalnie zainfekowaną SARS-CoV2. Konieczna jest także 14- dniowa kwarantanna dla każdej osoby, która miała kontakt z kimś zainfekowanym.

Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) opublikowało wytyczne odnośnie kontroli infekcji SARS-CoV2 oraz stosowania środków ochrony osobistej w ośrodkach opieki zdrowotnej, w których przebywają pacjenci z podejrzeniem lub potwierdzeniem COVID-19, jak również aktualne informacje na temat szerzenia się choroby na świecie. Informacje te można śledzić na stronie: https://www.ecdc.europa.eu/en

Dr Cillian De Gascun MD, wirusolog, szef irlandzkiej grupy ekspertów ds. COVID-19 podkreśla, że z największym ryzykiem zakażenia wiąże się bliski, przedłużony kontakt z innymi osobami, bez zastosowania środków ochrony osobistej. Wydostawanie się kropelek śliny osoby zakażonej podczas kaszlu, kichania i osadzanie się ich na otaczających powierzchniach skutkuje zakażeniem kolejnych osób dotykających tych powierzchni (np klamek, kontaktów, poręczy schodów, itd). Najważniejsze co lekarze i szpitale muszą zrobić, żeby ograniczyć transmisję wirusa, to zapobiegać kontaminacji przedmiotów i powierzchni w ośrodkach ochrony zdrowia, za pomocą stosowania środków ochrony osobistej oraz dbałości o należytą higienę rąk. Wszystkie osoby mające bliski kontakt z zakażonymi powinny nosić efektywną osłonę nosa i ust (np. maska N-95) oraz oczu (gogle). Wszystkie powierzchnie, z którymi mogły mieć kontakt osoby chore powinny być dezynfekowane środkami do dezynfekcji zawierającymi przynajmniej 70% alkoholu lub innymi powszechnie dostępnymi środkami do dezynfekcji zatwierdzonymi przez EPA (lista zatwierdzonych produktów: https://www.epa.gov/pesticide-registration/list-n-disinfectants-use-against-sars-cov-2). Wg ostatnich badań wirus utrzymuje się powietrzu do 3 godzin (w warunkach bez przepływy powietrza), na kartonie do 24 godzin, na powierzchniach miedzianych do 4 godzin, na powierzchniach plastikowych i ze stali nierdzewnej do 2-3 dni. Nie są to jednak jeszcze badania opublikowane, ani w pełni potwierdzone.

Podczas badania okulistycznego, poza środkami ochrony osobistej, zaleca się stosowanie specjalnej osłony zamontowanej do lampy szczelinowej między głową lekarza, a głową pacjenta. Może to być przezroczysta plastikowa osłona, formatu A-4 umiejscowiona między okularami lampy szczelinowej, a głową pacjenta. Żeby zmniejszyć ryzyko transmisji wirusa należy również poinformować pacjenta, że w trakcie badania w lampie szczelinowej nie powinno się mówić, dotyczy to zarówno lekarza jak i pacjenta. Po opuszczeniu gabinetu przez każdego pacjenta pokój oraz cały sprzęt powinien zostać dokładnie zdezynfekowany, łącznie ze wspomnianą osłoną lampy szczelinowej.

11 marca 2020 WHO oficjalnie ogłosiło pandemię COVID-19. Obecnie nie ma dostępnej szczepionki, która umożliwiałaby wytworzenie odporności na rozwinięcie tej choroby. Nie jest znany skuteczny lek przeciw COVID-19, choć znane są już leki, które maja działanie wspomagające w jej leczeniu, jak chlorochina. Obecnie z powodu koronawirusa SARS-CoV-2 na całym świecie zachorowało ponad 219 tys. osób, a ponad 8900 zmarło. Udało się wyleczyć ponad 85 tys. pacjentów. Przypadki zakażeń odnotowano w ponad 175 krajach świata (stan na 19.03.2020).

* opracowano na podstawie artykułu “Coronovirus and ophthalmology”, P. Lynch, March 11,2020, Eurotimes Stories.
** Clinical Characteristics of Coronavirus Disease 2019 in China,W. Guan, Z. Ni, Yu Hu, W. Liang, C. Ou, J. He, L. Liu, H. Shan, C. Lei, D.S.C. Hui, B. Du, L. Li, G. Zeng, K.-Y. Yuen, R. Chen, C. Tang, T. Wang, P. Chen, J. Xiang, S. Li, Jin-lin Wang, Z. Liang, Y. Peng, L. Wei, Y. Liu, Ya-hua Hu, P. Peng, Jian-ming Wang, J. Liu, Z. Chen, G. Li, Z. Zheng, S. Qiu, J. Luo, C. Ye, S. Zhu, and N. Zhong, for the China Medical Treatment Expert Group for Covid-19, The New England Journal of Medicine.

Photo by H Shaw on Unsplash