Jak rozpoznać wadę wzroku u dziecka?

Dzieci po urodzeniu mają słaby wzrok. W miarę rozwoju uczą się widzieć, tak samo jak uczą się chodzić czy mówić. Stopniowo odkrywają jak poruszać oczami, jak odpowiednio je ustawiać, a ciągła obserwacja zmieniającego się otoczenia pobudza ich oczy do rozwoju i poprawy ostrości wzroku. Rozwój widzenia jednak może odbywać się tylko wtedy, gdy w oczach powstaje ostry obraz czyli, gdy nie ma wady wzroku ani chorób oczu.

Wady wzroku i choroby oczu u dzieci – skąd się biorą?

Dzieci rodzą się z wadami wzroku i do ósmego roku życia zachodzi proces emmetropizacji, czyli stopniowego zmniejszania się wady wzroku aż do miarowości, czyli braku wady wzroku. Zatem samo występowanie wady wzroku u małego dziecka nie jest niepokojące, jeśli dziecko ma prawidłową ostrość wzroku w stosunku do wieku, nie ucieka mu oko oraz wielkość wady wzroku mieści się w normie uznanej za fizjologiczną. Oczywiście o konieczności korekcji lub jej braku zawsze decyduje specjalista.

Występowanie wad wzroku u dzieci związane jest z czynnikami genetycznymi oraz środowiskowymi. Do czynników genetycznych należy przede wszystkim historia wad wzroku w rodzinie oraz pochodzenie etniczne. Czynników środowiskowych jest bardzo wiele i są bardzo różnorodne, w zależności od rodzaju wady wzroku i wieku dziecka. U małych dzieci występowanie dużej wady wzroku często bywa związane z przebiegiem ciąży i porodu. Wcześniaki, dzieci z niską masą urodzeniową oraz z ciąż zagrożonych częściej mają wady wzroku. Starsze dzieci (powyżej ósmego roku życia) coraz częściej stają się krótkowzroczne. Krótkowzroczność, gdy już się pojawi, postępuje przez cały okres dorastania. Do czynników ryzyka rozwoju krótkowzroczności należy:

•                    krótkowzroczność u jednego lub obojga rodziców,

•                    nieuprawianie sportów,

•                    spędzanie czasu w domu, w pomieszczeniach,

•                    dużo czytania,

•                    częste korzystanie z urządzeń cyfrowych.

Dziecko źle widzi? Jakie sygnały powinny zaniepokoić?

Dziecko niestety nie powie rodzicom, że słabo widzi ponieważ nie wie, że może widzieć lepiej. Przyjmuje, że świat tak właśnie powinien wyglądać, nawet gdy jest mocno rozmazany. Jak więc rozpoznać wadę wzroku u dziecka?

Istnieje kilka objawów, które powinny rodziców zaniepokoić. Należą do nich:

•                    pocieranie oczu lub częste, intensywne mruganie,

•                    mrużenie oczu,

•                    wrażliwość na światło,

•                    skręcanie głowy podczas patrzenia,

•                    trzymanie książki bardzo blisko twarzy podczas czytania,

•                    unikanie czytania lub innych czynności w bliży,

•                    krótka uwaga, problemy z utrzymaniem uwagi,

•                    narzekanie na dyskomfort, zmęczenie oczu,

•                    częste bóle głowy,

•                    zasłanianie lub zamykanie jednego oka,

•                    uciekanie oka (może występować tylko do szóstego miesiąca życia),

•                    widzenie podwójne,

•                    trudności z nauką czytania,

•                    gubienie linii lub miejsca podczas czytania,

•                    przesuwanie palcem po tekście podczas czytania,

•                    nierozumienie czytanego tekstu,

•                    pisanie pod górkę lub z górki,

•                    mylenie słów, liter, pisanie lustrzanie liter/cyfr,

•                    trudności z odróżnieniem prawej i lewej strony.

W przypadku zaobserwowania u dziecka któregoś z powyższych objawów należy natychmiast umówić dziecko na badania do okulisty dziecięcego i optometrysty.

Kiedy zgłosić się z dzieckiem do lekarza okulisty?

Nawet jeśli dziecko nie wykazuje żadnego z wymienionych objawów, rutynowe badania wzroku dziecka u okulisty dziecięcego oraz optometrysty są konieczne. Pozwalają one na wykrycie wad wzroku dzieci oraz chorób oczu na wczesnym etapie, zanim jeszcze pojawią się jakiekolwiek objawy. Poza tym niektóre problemy wzrokowe nie dają żadnych objawów, a mogą prowadzić do upośledzenia widzenia. Jest to na przykład różnowzroczność, czyli różnica wielkości wady wzroku między oczami. Gdy ta różnica jest znaczna, dziecko podczas widzenia korzysta tylko z tego oka, które widzi lepiej, a oko z większą wadą wyłącza z widzenia. Prowadzi to do rozwoju niedowidzenia w słabszym oku, a często również i do zeza. Niedowidzenie to stan, w którym oko mimo zastosowania odpowiedniej korekcji ma obniżoną ostrość wzroku. Takie zaburzenie potrafi długo nie dawać żadnych objawów. Im wcześniej wykryjemy niedowidzenie, tym łatwiej i szybciej da się je wyleczyć.

Kiedy zacząć i jak często odwiedzać specjalistę? Zgodnie z rekomendacją Amerykańskiej Akademii Okulistyki pierwsze badanie u okulisty dziecięcego powinno być wykonane w pierwszym roku życia. Drugie badanie wzroku dziecka powinno odbyć się między drugim a czwartym rokiem życia, a trzecie – około 5-6 roku życia. W przypadku wykrycia problemów, to specjalista zdecyduje o częstotliwości wizyt.

Czy chorobom oczu i wadom wzroku u dzieci można zapobiegać?

Profilaktyka wad wzroku powinna zacząć się już na samym początku życia dziecka. Rodzice powinni zadbać, by dziecko prawidłowo rozwijało się motorycznie, ponieważ to właśnie motoryka ciała pobudza oczy do rozwoju. Chwytanie zabawek, turlanie, pełzanie, raczkowanie i chodzenie ma bardzo duży wpływ na rozwój widzenia, więc żaden z tych etapów nie powinien być pominięty. Ważne jest też, by łóżeczko dziecka nie stało pod ścianą. Gdy tak jest, jedno oko dziecka patrzy na gładką ścianę, a drugie oko obserwuje pokój. Taka sytuacja może prowadzić do rozwoju zeza, gdyż tylko jedno oko jest pobudzane. Gdy niemożliwe jest przestawienie łóżeczka na środek pokoju, to codziennie zmieniajmy stronę, po której kładziemy dziecko. Dzieci do drugiego roku życia nie powinny w ogóle korzystać z urządzeń cyfrowych.By zapobiec rozwojowi krótkowzroczności u większych dzieci należy ograniczyć czas korzystania z urządzeń cyfrowych oraz czytania, na rzecz zabawy na dworze i sportu. Dziecko do piątego roku życia powinno korzystać z ekranów cyfrowych maksymalnie godzinę dziennie, a starsze dzieci maksymalnie 2 godziny dziennie. Należy również zwracać uwagę, by dziecko nie trzymało zbyt blisko tekstu czy smartfona. Minimalny czas aktywności sportowej dziecka to 60 minut dziennie, a minimalny czas pobytu na zewnątrz to 90 minut dziennie.

American Optometric Association www.aoa.org

College of Optometrists in Vision Development www.covd.org

G. K. von Noorden, “Chronic vision problems of school-age children,” Journal of School Health, vol. 46, no. 6, pp. 334–337, 1976, doi: 10.1111/j.1746-1561.1976.tb09716.x.

H.-M. S. Thorud, R. Aurjord, H. K. Falkenberg, “Headache and musculoskeletal pain in school children are associated with uncorrected vision problems and need for glasses: a case–control study,” Scientific Reports, vol. 11, no. 1, pp. 1–12, Jan. 2021, doi: 10.1038/s41598-021-81497-w.

A. Kuo, R. B. Sinatra, S. P. Donahue, “Distribution of refractive error in healthy infants,” Journal of American Association for Pediatric Ophthalmology and Strabismus, vol. 7, no. 3, pp. 174–177, Jun. 2003, doi: 10.1016/S1091-8531(03)00017-X.

A. L. Solebo, P. M. Cumberland, and J. S. Rahi, “Whole-population vision screening in children aged 4-5 years to detect amblyopia,” Lancet, vol. 385, no. 9984, pp. 2308–2319, Jun. 2015, doi: 10.1016/S0140-6736(14)60522-5.

K. M. M. Breslin, L. O’Donoghue, K. J. Saunders, “A Prospective Study of Spherical Refractive Error and Ocular Components Among Northern Irish Schoolchildren (The NICER Study),” Invest. Ophthalmol. Vis. Sci., vol. 54, no. 7, pp. 4843–4850, Jul. 2013, doi: 10.1167/iovs.13-11813.

M. Kaya, A. T. Berk, and A. Yaman, “Long-term evaluation of refractive changes in eyes of preterm children: a 6-year follow-up study,” Int Ophthalmol, vol. 38, no. 4, pp. 1681–1688, Aug. 2018, doi: 10.1007/s10792-017-0642-z.

G. D. E. Maconachie, I. Gottlob, R. J. McLean, “Risk Factors and Genetics in Common Comitant Strabismus: A Systematic Review of the Literature,” JAMA Ophthalmology, vol. 131, no. 9, pp. 1179–1186, Sep. 2013, doi: 10.1001/jamaophthalmol.2013.4001.

www.myopiaprofile.com

N. S. Logan, P. Shah, A. R. Rudnicka, B. Gilmartin, C. G. Owen, “Childhood ethnic differences in ametropia and ocular biometry: the Aston Eye Study,” Ophthalmic Physiol Opt, vol. 31, no. 5, pp. 550–558, Sep. 2011, doi: 10.1111/j.1475-1313.2011.00862.x.

A. L. Solebo, J. Rahi, “Epidemiology, aetiology and management of visual impairment in children,” Arch. Dis. Child., vol. 99, no. 4, pp. 375–379, Apr. 2014, doi: 10.1136/archdischild-2012-303002.