Dlaczego z usunięciem zaćmy nie wolno zwlekać

Opracowała mgr Klaudia Polowiec

Zaćma, zamiennie nazywana kataraktą, to postępujące mętnienie i twardnienie soczewki oka, które prowadzi do utraty jej przejrzystości czego skutkiem jest znaczne obniżenie widzenia, a nawet ślepota. Jest to efekt fizjologicznych procesów inwolucyjnych związanych z zaburzeniami przemiany materii zachodzącymi w soczewce, których przebieg może być przyspieszony przez wiele czynników (m.in. choroby metaboliczne, leki, nadmierną ekspozycję na promieniowanie UV).

Zaćma jest jedną z najczęstszych przyczyn utraty wzroku na świecie. Szacuje się, że dotyka 65,2 mln całej populacji. Według danych GUS w Polsce na zaćmę choruje prawie 1 mln osób. Liczba ta ma tendencję wzrostową i przyjmuje się, że w 2030 wyniesie 1,3 mln osób. Schorzenie to występuje najczęściej po 50 roku życia. Obecnie wykonywanych jest ponad 300 tys. operacji usunięcia zaćmy rocznie, choć w okresie pandemii COVID-19 liczba ta była znacznie mniejsza.

Zaćma to najczęstszy powód utraty wzroku na świecie – jak ją rozpoznać?

Typowym objawem zaćmy jest stopniowe pogorszenie widzenia, którego nie korygują szkła okularowe. Obraz może być przymglony, przyciemniony i przypominać spojrzenie przez brudną szybę. Kolory widziane są jako bardziej wyblakłe, widzenie w ciemności utrudnione, natomiast w jasnym oświetleniu chorzy mogą doznawać olśnienia. Wraz z rozwojem obszaru zmętnienia soczewki ostrość wzroku ulega pogorszeniu do momentu utraty widzenia. Ze względu na przyczynę powstawania zmętnień i ich lokalizację wyróżnianych jest kilka rodzajów choroby. Pacjenci mogą zgłaszać nawet poprawę widzenia przy czytaniu i pogorszenie widzenia w dalszych odległościach, niekiedy może wystąpić jednooczne podwójne widzenie. Podstawą rozpoznania zaćmy jest szczegółowy wywiad i badanie oka w lampie szczelinowej przeprowadzane przez lekarza okulistę. Podczas kwalifikacji do zabiegu usunięcia zaćmy wykonywany jest ponadto szereg badań diagnostycznych, pacjentowi podawane są krople rozszerzające źrenicę, lekarz okulista przeprowadza kalkulację wszczepianej sztucznej soczewki wewnątrzgałkowej i wraz z pacjentem dokonuje wyboru odpowiedniego modelu.

Dlaczego nie powinniśmy zwlekać z operacją zaćmy?

Zmiany zachodzące w soczewce oka w przebiegu zaćmy są procesem postępującym i nieodwracalnym. Dyskomfort spowodowany słabym widzeniem obniża znacznie jakość życia pacjentów i utrudnia codzienne funkcjonowanie. Upośledzeniu widzenia towarzyszy zwiększone ryzyko urazów, złamań czy wypadków. Jedynym skutecznym sposobem przywracającym prawidłowe widzenie jest usunięcie zmętniałej soczewki pacjenta i zastąpienie jej sztuczną soczewką wewnątrzgałkową. Sam zabieg trwa około 15-20 minut i jest bezbolesny. Badania potwierdzają, że operacja usunięcia zaćmy jest jednym z najbardziej skutecznych na świecie zabiegów medycznych, a usunięcie zaćmy skutkuje wydłużeniem życia o około rok. Zabiegu nie powinniśmy odkładać, gdyż wykonany zbyt późno może spowodować powikłania i trwałe uszkodzenia narządu wzroku.

Leczenie operacyjne zaćmy w zaawansowanym stadium – czy jest możliwe?

Operacja usunięcia zaćmy jest obecnie wykonywana przy użyciu metody fakoemulsyfikacji, w której nieprzezierna soczewka pacjenta jest rozdrabnia za pomocą fal dźwiękowych o niskiej częstotliwości (ultradźwięków). W miejsce zmętniałej soczewki wszczepiana jest sztuczna soczewka wewnątrzgałkowa. Dzięki obecnie dostępnym metodom usunięcie zaćmy jest zabiegiem szybkim i bezpiecznym. Ryzyko ewentualnych powikłań głównie jest związane ze stopniem zmętnienia fizjologicznej soczewki pacjenta. W zaawansowanym stadium tzw. zaćmie dojrzałej soczewka jest bardziej twarda, w konsekwencji trudniejsza do rozdrobnienia i usunięcia. Powoduje to wzrost inwazyjności zabiegu i większe ryzyko wystąpienia powikłań.

Jaki jest czas oczekiwania na zabieg?

Czas oczekiwania na zabieg jest uwarunkowany miejscem, w którym zdecydujemy się na jego wykonanie. Operacje usunięcia zaćmy są przeprowadzane w placówkach prywatnych oraz współpracujących z NFZ. W przypadku pierwszych czas oczekiwania na operację wynosi około 2 tygodni. W ramach świadczeń refundowanych przez NFZ czas oczekiwania jest zależny od lokalizacji placówki i obecnie waha się od kilku miesięcy do roku czasu. W bardziej obleganych miejscach lub mniejszych miastach wynosi nawet 4 lata, a związku z trwającą pandemią COVID-19 może się wydłużać. Obecnie w Polsce pacjentom wykonującym operację usunięcia zaćmy w ramach NFZ przysługuje ograniczona możliwość wyboru typu wszczepianej soczewki wewnątrzgałkowej. Oznacza to, że po wykonaniu zabiegu konieczne może być stosowanie korekcji okularowej na odległości bliskie, dalekie lub cały czas. Dla porównania zabiegi, w których wszczepiane są nowoczesne implanty soczewkowe umożliwiają poza usunięciem zaćmy skorygowanie wady wzroku pacjenta.

Zaćma jest powszechną chorobą, która w związku z wydłużającym się czasem życia będzie nam coraz częściej towarzyszyć. Jedyną metodą leczenia jest chirurgiczne usunięcie soczewki pacjenta i wszczepienie w jej miejsce sztucznej. Zabieg jest szybki, wysoce skuteczny i bezbolesny. Odpowiednio przeprowadzona procedura kwalifikacji pacjenta do zabiegu, w tym prawidłowa kalkulacja wszczepianej soczewki oraz poprawnie wykonana operacja umożliwiają pacjentom cieszenie się dobrym wzrokiem i powrót do wykonywanych aktywności. Tak jak w przypadku większości chorób czas nie jest naszym sprzymierzeńcem, dlatego nie zwlekajmy z wykonaniem zabiegu oraz badajmy się regularnie.