Czy okulary korygujące zaburzenia widzenia barw naprawdę działają?

Niedawno ukazały się okulary poprawiające rozróżnianie barw, zaprojektowane specjalnie dla osób z dość powszechnym zaburzeniem widzenia barw w osi czerwonozielonej. Nasuwają się pytania: jak one działają? I czy rzeczywiście poprawiają widzenie barw?

Należy podkreślić, że wrodzone zaburzenia rozpoznawania barw są uwarunkowane genetycznie i obecnie nie ma możliwości ich wyleczenia. Jednak u niektórych osób z łagodniejszymi postaciami daltonizmu (zaburzeń widzenia barwy czerwonej i zielonej), specjalne okulary rzeczywiście mogą zwiększyć kontrast między tymi kolorami i dzięki temu ułatwić ich rozpoznawanie. Efekt zależy od typu oraz stopnia zaburzeń widzenia barwnego.

Za prawidłowe rozpoznawanie barw odpowiedzialne są światłoczułe receptory siatkówki oka – czopki. Występują trzy typy receptorów czopkowych, każdy z nich ma swoistą wrażliwość na światło. Czopki niebieskie (tritany) są wrażliwe na światło o długości fali 414- 424 nm, czopki zielone (deuterany) na światło o długości fali 522-539, a czopki czerwone (protany) wykazują wrażliwość na fale widma świetlnego o długości 549-570 nm. Pobudzenie określonego typu czopków powoduje wrażenie widzenia danej barwy. Oko ludzkie jest zdolne rozróżnić około 160 odcieni barw, będących mieszaniną 3 podstawowych: czerwieni, zieleni i niebieskiego. Równomierne pobudzenie wszystkich trzech typów czopków powoduje wrażenie barwny białej, a brak ich podrażnienia – barwy czarnej.

Wrodzone zaburzenia rozpoznawania barw są spowodowane brakiem lub dysfunkcją któregoś typu czopków w obrębie siatkówki oka. Zaburzenia te są uwarunkowane genetycznie, a ich dziedziczenie jest najczęściej związane z płcią. Szacuje się, że występują u około 8% mężczyzn i mniej niż u 1% kobiet. Najczęściej występują zaburzenia widzenia barw w osi czerwono-zielonej.

U osób, które mają trudności z rozróżnieniem barwy czerwonej (jest to tzw. protanomalia) lub zielonej (deuteranomalia) – określony typ czopków nie funkcjonuje prawidłowo. Okulary korygujące zaburzenia widzenia barw zaprojektowano z użyciem w szkłach okularowych specjalnych minerałów, które absorbują określoną długość widma fali światła, nie przepuszczając jej do gałki ocznej. Większa część fali światła pobudzającej czerwone i zielone czopki jest zablokowana przez szkła okularowe, a do siatkówki oka dociera mniej światła. Zmniejsza to dezorientację w przekaźnictwie sygnałów nerwowych z siatkówki do kory wzrokowej mózgu. Mózg otrzymuje bardziej klarowny, niezaburzony przekaz, co poprawia rozróżnianie barw.

Jednak okulary nie wpływają na postrzeganie barw u osób z całkowitym brakiem zielonych lub czerwonych czopków, poprawiają natomiast widzenie barwne u osób z dysfunkcjami tych typów czopków. Stopień poprawy zależy od stopnia dysfunkcji czopków, a więc różni się znacząco między poszczególnymi osobami. Należy również podkreślić, że okulary nie leczą w żaden sposób nieprawidłowo funkcjonujących czopków, nerwów wzrokowych czy kory wzrokowej, a ich działanie trwa tak długo, jak długo są one noszone. Jednak dla osób z określonymi zaburzeniami widzenia barw w osi czerwono-zielonej zwiększają one kontrast między kolorami, ułatwiając rozróżnianie czerwonego i zielonego.

Przed zakupem okularów należy pamiętać, że zmniejszają one ilość światła docierającego do siatkówki oka, dlatego mogą utrudniać widzenie w warunkach gorszego oświetlenia, np w nocy. Nie będą również dobrym rozwiązaniem dla osób z innymi chorobami oczu, jak zaćma czy zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem. Producent okularów przestrzega także przed ich używaniem podczas prowadzenia samochodu.
Czy istnieją inne metody leczenia zaburzeń widzenia barw? Naukowcy pracują nad terapią genową leczącą dysfunkcje czopków siatkówki. Do tej pory osiągnęli sukcesy w wyleczeniu za jej pomocą daltonizmu u małp. Jednak nie próbowano jej jeszcze stosować
u człowieka.