Choroby rogówki – rodzaje i metody leczenia 

Autor: Patryk Cierpiał

Rogówka to przezroczysta część przedniej powierzchni gałki ocznej. Jest kluczową dla widzenia strukturą, zapewniającą swobodne przechodzenie światła, refrakcję (czyli skupianie światła na siatkówce) oraz ochronę wnętrza oka przed czynnikami środowiskowymi. Schorzenia tego obszaru oka mogą szybko prowadzić do nieodwracalnych zmian, a obok zaćmy i jaskry, stanowią najczęstsze przyczyny utraty wzroku. 

Zapalenie rogówki – rodzaje stanów zapalnych i ich objawy 

Zapalenia to dominująca grupa wśród chorób zajmujących rogówkę. W znacznej większości powodują je czynniki mikrobiologiczne, takiej jak bakterie (85% przypadków), wirusy (20%), grzyby (2%) i pierwotniaki (<1%). Przyczyny nieinfekcyjne, jak alergia, stwierdza się rzadko. Sam mechanizm zakażenia często związany jest z urazem rogówki, używaniem soczewek kontaktowych lub stosowaniem zanieczyszczonych leków.  

Zapalenie rogówki objawia się przede wszystkim bólem oka, światłowstrętem i obniżeniem ostrości wzroku. W wyniku pojawienia się nacieku zapalnego może dojść także do zmętnienia rogówki, które może być nieodwracalne. Do innych groźnych powikłań należą jaskra, zaćma, a nawet perforacja rogówki, zmuszająca do wykonania jej przeszczepu. Ze względu na dynamiczny przebieg choroby konieczne jest bezzwłoczne zgłoszenie się do lekarza i wprowadzenie skutecznego leczenia. 

Zapalenie rogówki – jak je leczyć? 

Leczenie zapaleń rogówki powinno być przede wszystkim przyczynowe. W tym celu stosuje się różne chemioterapeutyki w formie kropli lub maści do oczu, mające wyeliminować czynnik infekcyjny. W zależności od prawdopodobnej etiologii stosuje się antybiotyki, leki przeciwgrzybicze lub przeciwwirusowe. Decyzję doboru konkretnego leku podejmuje okulista na podstawie obrazu klinicznego. W zakażeniach bakteryjnych charakterystyczny jest ropny wyciek z oka, w grzybiczych mogą być widoczne strzępki grzybni, natomiast w zakażeniach wirusowych charakterystyczne są towarzyszące objawy grypopodobne lub pieniążkowate ubytki nabłonka, wskazujące na dość częstego półpaśca ocznego. W konkretnych przypadkach wskazane może być również podanie innych leków, takich jak sterydy lub atropina.  

Przyczyny, objawy i metody leczenia dystrofii rogówki 

Zdecydowanie rzadszą grupą chorób są dystrofie rogówki, mają one podłoże genetyczne i wiążą się z nieprawidłową budową lub funkcją którejś z jej warstw. Pierwsze objawy pojawiają się w zróżnicowanym wieku i zależą od zaawansowania i typu choroby. Najczęściej występuje zamglone lub zniekształcone widzenie, światłowstręt, uczucie ciała obcego w oku, ból czy łzawienie. Dwa najczęstsze typy dystrofii to dystrofia Cogana i dystrofia Fuchsa, które mają swoje charakterystyczne objawy. W pierwszej z nich dominuje samoistny ból oka, niezwiązany z urazem, natomiast w drugiej pogorszenie widzenia rano, poprawiające się z upływem dnia. Dystrofia może być także zupełnie bezobjawowa i zostać wykryta przypadkowo. 

Leczenie zależy od nasilenia objawów. W lekkich postaciach zazwyczaj wystarcza stosowanie kropli nawilżających, przeciwzapalnych i przeciwobrzękowych, natomiast w postaciach ciężkich, upośledzających widzenie często wymagany jest przeszczep rogówki. 

Stożek rogówki – na czym polega i jak objawia się to schorzenie? 

Jest to niezapalna choroba rogówki, charakteryzująca się jej stopniowym ścieńczeniem i uwypukleniem, prowadzącym do nagłego pogorszenia wzroku. Patogeneza choroby nie jest w pełni poznana, ale przypuszcza się podłoże genetyczne, choroby alergiczne i pocieranie oczu jako czynniki wywołujące chorobę. Charakterystycznymi objawami są nagły spadek ostrości wzroku, szczególnie u młodych osób, konieczność częstej zmiany okularów, dwojenie jednooczne i efekt halo, czyli widzenie świetlnych obręczy wokół źródeł światła. Są one spowodowane szybko narastającą zmianą krzywizny rogówki. W przypadku wystąpienia takich objawów kluczowe jest szybkie zgłoszenie się do okulisty i rozpoznanie choroby, ponieważ wczesne włączenie leczenia znacznie poprawia rokowania. 

Metody leczenia stożka rogówki 

Celem leczenia jest zahamowanie progresji choroby i minimalizacja towarzyszących jej objawom. W zależności od stopnia jej zaawansowania stosuje się techniki o rosnącej inwazyjności. W większości przypadków leczenie rozpoczyna się od technik zachowawczych, czyli stosowania twardych soczewek kontaktowych, mających na celu ograniczenie zmiany kształtu rogówki i niwelację powstałej wady refrakcji. W przypadku ich nieskuteczności korzysta się z technik operacyjnych. Pierwszą z nich jest zabieg Cross-linking, polegający na naświetlaniu rogówki promieniowaniem UVA, którego celem jest jej utwardzenie. Inną metodą jest chirurgiczne wszczepianie pierścieni śródrogówkowych, odpowiedzialnych za usztywnienie rogówki. W ostateczności, kiedy inne metody nie przynoszą zadowalających efektów, wykonuje się przeszczep rogówki. 

Mechaniczne uszkodzenia rogówki – przyczyny i skutki 

Zjawisko znane jako erozja rogówki polega na uszkodzeniu powierzchownych warstw jej nabłonka. Spowodowane jest najczęściej urazami mechanicznymi, np. palcem, soczewką, kartką papieru, czy innym ciałem obcym. Objawia się przede wszystkim bardzo silnym bólem, a także światłowstrętem, łzawieniem, zamglonym widzeniem, przekrwieniem gałki ocznej i znacznym skurczem powiek. W większości przypadków, pomimo bardzo dokuczliwych objawów, uszkodzenie goi się w ciągu kilku dni, a ostrość wzroku wraca do stanu wyjściowego. Zupełnie inaczej jest w przypadku erozji nawrotowych, spowodowanych nadkażeniem bakteryjnym, urazem chemicznym, czy na tle rozwijającej się dystrofii rogówki. W takich przypadkach leczenie jest dużo dłuższe, bardziej radykalne i mogące skończyć się negatywnie dla jakości wzroku. 

Leczenie erozji rogówki 

Można wyróżnić 4 sposoby leczenia erozji rogówki. Dwa pierwsze, czyli leczenie farmakologiczne i soczewki opatrunkowe, stosuje się najczęściej. Leczenie farmakologiczne polega na zabezpieczeniu przed infekcją przy pomocy antybiotyków, odpowiedniego nawilżenia i zmniejszania obrzęku rogówki kroplami do oczu zawierającymi substancje hiperosmotyczne. Opatrunkowe soczewki kontaktowe natomiast przynoszą ulgę w bólu i wspomagają regenerację nabłonka.  

Kolejne dwie metody, laserowe i chirurgiczne, są wykorzystywane w erozjach nawrotowych. Najczęstszym leczeniem laserowym jest fotokeratektomia terapeutyczna (PTK) z wykorzystaniem fotoablacji wykonywanej laserem ekscymerowym. Fotoablacja pozwala na modelowanie rogówki i usunięcie niepotrzebnych tkanek, co poprawia widzenie i zmniejsza ryzyko nawrotów. Jest to technika bezpieczna, z niskim ryzykiem powikłań i możliwością powtarzania zabiegu w razie potrzeby. Leczenie chirurgiczne zalecane jest, gdy inne metody zawiodą. Polega na abrazji rogówki, czyli mechanicznym usunięciu nabłonka z następową aplikacją opatrunku uciskowego. Takie leczenie niesie ze sobą większe ryzyko powikłań, dlatego zabiegi laserowe cieszą się większą popularnością. 

Choroby rogówki to zróżnicowana grupa zaburzeń o dynamicznym przebiegu, w których sprawne wprowadzenie leczenia często jest kluczowe dla uzyskania korzystnych wyników. Nagłe pogorszenie ostrości wzroku, silny ból i światłowstręt są objawami, mogącymi sugerować chorobę w obszarze tej struktury oka, a w przypadku ich wystąpienia, należy bezzwłocznie udać się do lekarza okulisty, aby uzyskać odpowiednią pomoc. 

Bibliografia:

Feizi, S. et al. (2023) ‘Penetrating keratoplasty versus deep anterior lamellar keratoplasty for advanced stage of keratoconus’, American Journal of Ophthalmology, 248, pp. 107–115. doi:10.1016/j.ajo.2022.11.019.  

Mrukwa-Kominek, E. (no date) Metody Leczenia Erozji Nawrotowych Rogówki – Po Dyplomie. Available at: https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/014/688/original/18-22.pdf?1480591323 (Accessed: 22 December 2023).  

Treatment of recurrent corneal erosions (2016) American Academy of Ophthalmology. Available at: https://www.aao.org/eyenet/article/treatment-of-recurrent-corneal-erosions (Accessed: 22 December 2023).