Badanie dna oka – na czym polega i kiedy się je wykonuje?

Badanie dna oka to jedno z najważniejszych badań diagnostycznych w okulistyce. Pozwala lekarzowi zajrzeć do wnętrza gałki ocznej i ocenić stan takich struktur jak siatkówka, plamka żółta, tarcza nerwu wzrokowego oraz naczynia krwionośne siatkówki. Są to kluczowe elementy odpowiedzialne za prawidłowe widzenie, dlatego ich regularna kontrola jest niezwykle istotna. 

Dzięki badaniu dna oka można wykryć nie tylko poważne choroby oczu, takie jak jaskra, zwyrodnienie plamki żółtej (AMD) czy odwarstwienie siatkówki, ale także wiele schorzeń ogólnoustrojowych. Zmiany w naczyniach siatkówki mogą świadczyć o cukrzycy, nadciśnieniu tętniczym, a nawet chorobach neurologicznych. Wczesne rozpoznanie tych problemów może zapobiec poważnym powikłaniom zdrowotnym. 

W artykule wyjaśniamy, jak przebiega badanie dna oka, jakie są jego rodzaje oraz w jaki sposób nowoczesna technologia, np. Skaner konfokalny Eidon, pozwala uzyskać jeszcze dokładniejszy obraz siatkówki. Zapraszamy do lektury i poznania metod, dzięki którym można zadbać o zdrowie oczu i całego organizmu. 

Czym jest badanie dna oka? 

Badanie dna oka, zwane również oftalmoskopią lub funduskopią, pozwala na ocenę tylnej części gałki ocznej, w skład której wchodzą: 

• Siatkówka – czyli cienka warstwa tkanki nerwowej wyścielająca wnętrze gałki ocznej. Odpowiedzialna jest za odbieranie bodźców świetlnych i przekształcanie ich w sygnały nerwowe przesyłane do mózgu. Siatkówka oka składa się z 10 warstw, w tym warstw fotoreceptorów (czopków i pręcików), komórek dwubiegunowych oraz komórek zwojowych, które tworzą nerw wzrokowy. 
• Plamka żółta – to centralna część siatkówki oka odpowiadająca za ostre widzenie i rozpoznawanie kolorów. Zawiera głównie czopki, które umożliwiają precyzyjne widzenie szczegółów. 
• Tarcza nerwu wzrokowego – jest to miejsce, w którym włókna nerwowe siatkówki zbiegają się, tworząc nerw wzrokowy. Ma jasny kolor i charakterystyczny kształt, a jej wygląd może wskazywać na obecność jaskry lub obrzęku tarczy. 
• Naczynia krwionośne siatkówki – układ tętnic i żył dostarczających tlen oraz składniki odżywcze do siatkówki oka. Ich stan może odzwierciedlać choroby układu krążenia, np. nadciśnienie tętnicze czy miażdżycę. 

Badanie dna oka pozwala dokładnie ocenić te struktury i wykryć nawet najmniejsze nieprawidłowości. 

Jak przebiega badanie dna oka? 

Badanie dna oka jest standardową procedurą diagnostyczną w okulistyce, pozwalającą na ocenę stanu tylnej części gałki ocznej. Ogólny proces przeprowadzenia badania obejmuje: 

1. Rozszerzenie źrenic. W celu uzyskania lepszego wglądu w struktury dna oka, pacjentowi podaje się krople rozszerzające źrenice.
2. Oczekiwanie na efekt. Po zakropleniu należy odczekać zwykle około 15-20 minut aż źrenice się rozszerzą.
3. Właściwe badanie. Lekarz przeprowadza oftalmoskopię, wykorzystując odpowiednie narzędzia do oceny stanu siatkówki, naczyń krwionośnych i nerwu wzrokowego. 

W oftalmoskopii stosuje się różne metody: 

• Oftalmoskopia bezpośrednia – wykonywana za pomocą oftalmoskopu ręcznego, umożliwia uzyskanie powiększonego obrazu dna oka. Jednakże, ze względu na fakt, że lekarz bada jednym okiem, obraz jest dwuwymiarowy, co ogranicza ocenę zmian. Obecnie ta metoda jest rzadko stosowana w gabinecie okulistycznym.
• Oftalmoskopia pośrednia z użyciem lampy szczelinowej – metoda ta polega na wykorzystaniu lampy szczelinowej (biomikroskopu) oraz specjalnej soczewki skupiającej. Pozwala to na stereoskopowe (przestrzenne) obejrzenie wnętrza oka, co może okazać się bardzo przydatne w diagnostyce wielu schorzeń, dzięki zwiększonej precyzji badania. 
   

Przygotowanie do badania 

W celu uzyskania dokładnego obrazu dna oka, przed badaniem podaje się krople rozszerzające źrenice. Mogą one powodować przejściowe pogorszenie ostrości widzenia i zwiększoną wrażliwość na światło. Zaleca się, aby pacjenci nie prowadzili pojazdów przez kilka godzin po badaniu. Badanie dna oka jest bezbolesne, choć intensywne światło używane podczas procedury może powodować chwilowy dyskomfort. 

Jakie choroby można wykryć podczas badania dna oka? 

Badanie dna oka pozwala na wykrycie wielu schorzeń, takich jak: 

• Jaskra. Charakteryzuje się zanikiem włókien nerwowych, co prowadzi do poszerzenia zagłębienia tarczy nerwu wzrokowego. Nieleczona jaskra prowadzi do postępującego zawężania pola widzenia i ostatecznie ślepoty.
• Zwyrodnienie plamki żółtej (AMD). W postaci suchej tego schorzenia widoczne są złogi barwnikowe (druzy), natomiast w postaci wysiękowej – patologiczne naczynia krwionośne i obrzęk siatkówki.
• Retinopatia cukrzycowa. W początkowym stadium obserwuje się mikrotętniaki i drobne wybroczyny. W zaawansowanej formie retinopatii cukrzycowej mogą występować niedokrwienne obszary siatkówki, neowaskularyzacja i obrzęk plamki.
• Nadciśnienie tętnicze. Objawia się zwężeniem tętniczek siatkówki, krwotokami, wysiękami oraz w skrajnych przypadkach obrzękiem tarczy nerwu wzrokowego.
• Odwarstwienie siatkówki. Może być widoczne jako uniesienie siatkówki oraz pęcherze płynu podsiatkówkowego. Stan ten wymaga pilnej interwencji chirurgicznej.
• Zmiany nowotworowe. Czerniak naczyniówki objawia się w postaci ciemnych, nieregularnych zmian na dnie oka, a przerzuty nowotworowe mogą przybierać postać białawych, wyniosłych ognisk. 

Kolorowe zdjęcie dna oka – technologia skanera konfokalnego (Eidon) 

W Centrum Okulistycznym Świat Oka stosujemy nowoczesną technologię skanowania konfokalnego Eidon, która umożliwia uzyskanie precyzyjnych, kolorowych obrazów dna oka w wysokiej rozdzielczości. 

Korzyści technologii Eidon: 

• Obrazowanie w wysokiej jakości – skanowanie konfokalne pozwala uwidocznić nawet najdrobniejsze zmiany w siatkówce, co ułatwia wczesną diagnostykę chorób oczu.
• Możliwość obrazowania bez rozszerzania źrenic – w większości przypadków badanie można przeprowadzić bez konieczności zakraplania oczu, co jest wygodne dla pacjentów.
• Szybkość i komfort badania – procedura trwa zaledwie kilka sekund i nie powoduje dyskomfortu.
• Mozaikowe obrazowanie dna oka – urządzenie umożliwia wykonanie serii zdjęć, które następnie łączone są w jeden szerokokątny obraz. Dzięki temu można uzyskać pełniejszy obraz siatkówki, w tym jej obwodowych części, co jest szczególnie przydatne w diagnostyce odwarstwienia siatkówki, zmian cukrzycowych, czy długotrwałej obserwacji zmian na dnie oka. 

Badanie dna oka jest podstawowym elementem diagnostyki i nieodłączną częścią każdej kompleksowej wizyty okulistycznej. Pozwala na wykrycie wielu groźnych chorób oczu oraz schorzeń ogólnoustrojowych, takich jak cukrzyca czy nadciśnienie tętnicze. 

W Świecie Oka zdjęcie dna oka skanerem konfokalnym Eidon wykonujemy jako badanie przesiewowe każdemu pacjentowi zgłaszającemu się na konsultację do okulisty czy optometrysty, zarówno indywidualnie, jak i w ramach specjalistycznych pakietów diagnostycznych, takich jak pakiet jaskra czy pakiet siatkówka. Dzięki nowoczesnej technologii skanera konfokalnego Eidon zapewniamy pacjentom najwyższą jakość diagnostyki. Dodatkowo, jeśli trzeba pogłębić diagnostykę, badanie dna oka wykonuje okulista po rozszerzeniu źrenic. 

Umów się na badanie i zadbaj o zdrowie swojego wzroku! 

Bibliografia 

• Eye exam and Vision Testing Basics (2025) American Academy of Ophthalmology. Available at: https://www.aao.org/eye-health/tips-prevention/eye-exams-101 (Accessed: 17 March 2025).
• Niżankowska, M.H. and Kański, J.J. (2010) Okulistyka: Podstawy Kliniczne. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.